Türkmen Türkçesinde -(I)p / -(U)p Eki ve İşlevleri
-(I)p / -(U)p eki Türk dilinin tarihî gelişimi süresince çoğunlukla zarf-fiil eki olarak kullanılmıştır. Bu ekin getirildiği sözcükler cümlenin ana yargısını “durum, zaman, tarz gibi yönlerden niteler. Türkiye Türkçesinde çoğunlukla durum ve tarz bildiren “-ArAK” zarf-fiil eki Türkmen Türkçesinde ku...
Saved in:
| Main Author: | |
|---|---|
| Format: | Article |
| Language: | English |
| Published: |
Selcuk University Press
2018-06-01
|
| Series: | Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi |
| Subjects: | |
| Online Access: | http://sefad.selcuk.edu.tr/sefad/article/view/832/701 |
| Tags: |
Add Tag
No Tags, Be the first to tag this record!
|
| _version_ | 1849469546105143296 |
|---|---|
| author | Engin Gökçür |
| author_facet | Engin Gökçür |
| author_sort | Engin Gökçür |
| collection | DOAJ |
| description | -(I)p / -(U)p eki Türk dilinin tarihî gelişimi süresince çoğunlukla zarf-fiil eki olarak kullanılmıştır. Bu ekin getirildiği sözcükler cümlenin ana yargısını “durum, zaman, tarz gibi yönlerden niteler. Türkiye Türkçesinde çoğunlukla durum ve tarz bildiren “-ArAK” zarf-fiil eki Türkmen Türkçesinde kullanılmadığından bu zarf-fiil ekinin işlevini Türkmen Türkçesinde -(I)p / -(U)p eki üstlenmiştir. Bu ek günümüz Türkmen Türkçesinde yukarıda belirtilen işleviyle çoğu zaman durum ve tarz ifade eden zarf-fiiller teşkil eder. Bunun yanında getirildiği sözcüğü kendisinden sonraki yardımcı fiillere bağlayarak tasvir fiili de teşkil ettiği görülür. Türkiye Türkçesinde süreklilik ve çıkma ifade eden tasvir fiillerinin; Türkmen Türkçesinde ise yeterlilik, tezlik süreklilik, süreç, bitiş, çıkma ve başlama ifade eden tasvir fillerinin teşkilinde görev yaptığı görülür. Bu ek bitmiş, tamamlanmış yargıları başka bir yargıya bağlama gibi bir işleve sahip olduğu için diğer çağdaş Türk lehçelerinde olduğu gibi Türkmen Türkçesinde de zamanla zarf-fiil eki işlevinin yanında, öğrenilen geçmiş zaman kipinin teşkilinde kullanılmıştır. Türkmen Türkçesinde özellikle teklik ve çokluk ikinci ve üçüncü şahısların öğrenilen geçmiş zaman teşkilinde bu ekin kullanıldığı görülür. Bu ek Türkmen Türkçesinde kendisinden sonra “-DIr” bildirme ekiyle birleşmek suretiyle öğrenilen geçmiş zaman teşkilinde kullanılır. |
| format | Article |
| id | doaj-art-fde6f28e550147da8ca040c20b509cbe |
| institution | Kabale University |
| issn | 1300-4921 2458-908X |
| language | English |
| publishDate | 2018-06-01 |
| publisher | Selcuk University Press |
| record_format | Article |
| series | Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi |
| spelling | doaj-art-fde6f28e550147da8ca040c20b509cbe2025-08-20T03:25:26ZengSelcuk University PressSelçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi1300-49212458-908X2018-06-0139738610.21497/sefad.443349Türkmen Türkçesinde -(I)p / -(U)p Eki ve İşlevleriEngin Gökçür -(I)p / -(U)p eki Türk dilinin tarihî gelişimi süresince çoğunlukla zarf-fiil eki olarak kullanılmıştır. Bu ekin getirildiği sözcükler cümlenin ana yargısını “durum, zaman, tarz gibi yönlerden niteler. Türkiye Türkçesinde çoğunlukla durum ve tarz bildiren “-ArAK” zarf-fiil eki Türkmen Türkçesinde kullanılmadığından bu zarf-fiil ekinin işlevini Türkmen Türkçesinde -(I)p / -(U)p eki üstlenmiştir. Bu ek günümüz Türkmen Türkçesinde yukarıda belirtilen işleviyle çoğu zaman durum ve tarz ifade eden zarf-fiiller teşkil eder. Bunun yanında getirildiği sözcüğü kendisinden sonraki yardımcı fiillere bağlayarak tasvir fiili de teşkil ettiği görülür. Türkiye Türkçesinde süreklilik ve çıkma ifade eden tasvir fiillerinin; Türkmen Türkçesinde ise yeterlilik, tezlik süreklilik, süreç, bitiş, çıkma ve başlama ifade eden tasvir fillerinin teşkilinde görev yaptığı görülür. Bu ek bitmiş, tamamlanmış yargıları başka bir yargıya bağlama gibi bir işleve sahip olduğu için diğer çağdaş Türk lehçelerinde olduğu gibi Türkmen Türkçesinde de zamanla zarf-fiil eki işlevinin yanında, öğrenilen geçmiş zaman kipinin teşkilinde kullanılmıştır. Türkmen Türkçesinde özellikle teklik ve çokluk ikinci ve üçüncü şahısların öğrenilen geçmiş zaman teşkilinde bu ekin kullanıldığı görülür. Bu ek Türkmen Türkçesinde kendisinden sonra “-DIr” bildirme ekiyle birleşmek suretiyle öğrenilen geçmiş zaman teşkilinde kullanılır.http://sefad.selcuk.edu.tr/sefad/article/view/832/701Türkmen Türkçesizarf-fiiltasvir fiilikipöğrenilen geçmiş zaman |
| spellingShingle | Engin Gökçür Türkmen Türkçesinde -(I)p / -(U)p Eki ve İşlevleri Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi Türkmen Türkçesi zarf-fiil tasvir fiili kip öğrenilen geçmiş zaman |
| title | Türkmen Türkçesinde -(I)p / -(U)p Eki ve İşlevleri |
| title_full | Türkmen Türkçesinde -(I)p / -(U)p Eki ve İşlevleri |
| title_fullStr | Türkmen Türkçesinde -(I)p / -(U)p Eki ve İşlevleri |
| title_full_unstemmed | Türkmen Türkçesinde -(I)p / -(U)p Eki ve İşlevleri |
| title_short | Türkmen Türkçesinde -(I)p / -(U)p Eki ve İşlevleri |
| title_sort | turkmen turkcesinde i p u p eki ve islevleri |
| topic | Türkmen Türkçesi zarf-fiil tasvir fiili kip öğrenilen geçmiş zaman |
| url | http://sefad.selcuk.edu.tr/sefad/article/view/832/701 |
| work_keys_str_mv | AT engingokcur turkmenturkcesindeipupekiveislevleri |