ارزیابی تنوع مورفولوژیکی اکوتیپ‌های مریم‌گلی خلیجی (Salvia santolinifolia Boiss.) رویش یافته در استان هرمزگان
سابقه و هدف: مریم‌گلی خلیجی (Salvia santolinifolia Boiss.) گیاهی چندساله و معطر از خانواده نعناع می‌باشد که به‌صورت خودرو در جنوب ایران می‌روید. اهالی بومی از این گیاه در درمان بواسیر، چربی خون بالا، التهاب و اسهال استفاده می‌کنند. با توجه به اینکه مریم‌گلی خلیجی پراکنش محدودی در کشورمان دارد و از ط...
Saved in:
| Main Authors: | , , |
|---|---|
| Format: | Article |
| Language: | fas |
| Published: |
Gorgan University of Agricultural Sciences and Natural Resources
2020-11-01
|
| Series: | Pizhūhish/hā-yi tulīd-i giyāhī |
| Subjects: | |
| Online Access: | https://jopp.gau.ac.ir/article_5259_a164641aafbfda78310870643947f7c3.pdf |
| Tags: |
Add Tag
No Tags, Be the first to tag this record!
|
| Summary: | سابقه و هدف: مریم‌گلی خلیجی (Salvia santolinifolia Boiss.) گیاهی چندساله و معطر از خانواده نعناع می‌باشد که به‌صورت خودرو در جنوب ایران می‌روید. اهالی بومی از این گیاه در درمان بواسیر، چربی خون بالا، التهاب و اسهال استفاده می‌کنند. با توجه به اینکه مریم‌گلی خلیجی پراکنش محدودی در کشورمان دارد و از طرف دیگر، مردم به صورت گسترده‌ای از رویشگاه‌های طبیعی اقدام به برداشت بی‌رویه آن می‌نمایند و نیز با توجه به خشکسالی اخیر، توجه خاص و روزافزون به حفظ ذخایر توارثی این گیاه بیش از پیش احساس می‌شود. در پژوهش حاضر، تنوع مورفولوژیکی برخی از اکوتیپ‌های مریم‌گلی خلیجی در استان هرمزگان براساس صفات رویشی و زایشی با هدف تعیین برنامه‌های اصلاحی و بررسی پتانسیل‌های این گیاه در رویشگاه طبیعی جهت تدوین گام‌های اهلی‌سازی آن مورد ارزیابی گرفته است.مواد و روش‌ها: در این پژوهش، به منظور بررسی تنوع ژنتیکی برخی از اکوتیپ‌های گیاه دارویی مریم‌گلی خلیجی با استفاده از نشانگرهای مورفولوژیکی، تعداد 120 ژنوتیپ متعلق به چهار اکوتیپ از این گیاه در استان هرمزگان در مرحله گلدهی در زمستان سال 1396 و بهار سال 1397 انتخاب و جمع‌آوری شد. جهت بررسی صفات ظاهری، 20 صفت رویشی و زایشی مهم از نظر اصلاحی از قبیل ارتفاع گیاه، طول و عرض برگ، وزن خشک، تعداد انشعاب از قاعده، تعداد گل‌آذین، طول گل‌آذین و تعداد گل در گل‌آذین در قالب طرح آشیانه‌ای مورد بررسی قرار گرفت. داده‌ها با استفاده از نرمافزارهای آماری SAS، R و SPSS مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند و به-منظور گروه‌بندی اکوتیپ‌ها، تجزیه خوشه‌ای به روش Ward و تجزیه به عامل‌ها با استفاده از روش چرخش وریماکس انجام شد. یافته‌ها: نتایج حاصل از تجزیه واریانس نشان داد که در بین چهار اکوتیپ مریم‌گلی خلیجی از نظر صفاتی مانند ارتفاع گیاه، قطر تاج پوشش، تعداد انشعاب از قاعده، تعداد انشعاب فرعی، طول و عرض برگ و طول گل‌آذین در سطح احتمال 1 درصد و قطر ساقه اصلی در سطح احتمال 5 درصد اختلاف معنی‌داری وجود داشت. شاخص‌های تنوع ژنتیکی جهت تخمین تنوع درون اکوتیپ شامل مارگالف، شانون- وینر و سیمپسون نشان داد هر چهار اکوتیپ از تنوع درون اکوتیپی بالایی برخوردار بودند. در بین 120 ژنوتیپ مورد بررسی، تعداد انشعاب از قاعده، قطر تاج پوشش (سانتی‌متر)، تعداد انشعابات گلدار، وزن خشک (گرم) و وزن تر (گرم) به ترتیب با مقادیر 25/58، 11/50، 64/49، 54/48 و 43/47 درصد دارای بیشترین تنوع بودند. بیشترین میزان ارتفاع بوته در اکوتیپ سیرمند، بیشترین قطر تاج پوشش گیاه و تعداد انشعاب از قاعده در اکوتیپ قطب‌آباد، بیشترین ابعاد برگ در دو اکوتیپ سیرمند و قطب‌آباد و بیشترین طول گل‌آذین در اکوتیپ دو راهی میمند بودند. نتایج ضرایب همبستگی ساده صفات نشان دهنده وجود همبستگی‌های مثبت و منفی معنی‌دار بین برخی از صفات مهم بود. در تجزیه به عامل، شش عامل اصلی شناسایی شد که این شش عامل 44/68 درصد از کل تغییرات بین داده‌ها را توجیه کردند. تجزیه کلاستر، چهار اکوتیپ را به دو گروه مستقل تقسیم کرد؛ به‌طوری‌که دو اکوتیپ سیرمند و دو راهی میمند در یک گروه و دو اکوتیپ آبماه و قطب‌آباد در گروه دیگر قرار گرفتند.نتیجه‌گیری: نتایج حاصل از این پژوهش نشان داد در بین اکوتیپ‌های مورد بررسی از نظر ویژگی‌های مورفولوژیکی تنوع قابل ملاحظه‌ای وجود داشت که نشان دهنده پتاسیل ژنتیکی بالا در بین آنها در استان هرمزگان به‌عنوان یکی از مراکز پراکنش آن در ایران می‌باشد. از این‌رو متخصصین اصلاح گیاهان دارویی با شناسایی ظرفیت ژنتیکی صفات مرتبط با اهداف اصلاحی مهم این گونه می‌توانند اقدام به جمع‌آوری ذخایر توارثی مورد نیاز نمایند تا از اکوتیپ‌های برتر شامل سیرمند و دو راهی میمند در پروژه‌های اهلی‌سازی و اصلاحی به منظور ایجاد ارقام مرغوب و مطلوب متناسب با نیاز صنایع مختلف استفاده کنند. |
|---|---|
| ISSN: | 2322-2050 2322-2778 |