Tüsterî Tefsirindeki Tasavvufî Yorumların Baklî ve Bursevî Tefsirleriyle Mukayeseli Bir Analizi
Bu çalışmada, Sehl b. Abdullah Tüsterî’nin (öl. 283/896) Tefsîrü’l-Kur’âni’l-azîm isimli tefsirindeki tasavvufî yorumların, Rûzbihân Baklî’nin (öl. 606/1209) Arâ’isü’l-beyân fî hakâ’iki’l-Kur’ân ve İsmail Hakkı Bursevî’nin (öl. 1137/1725) Rûhu’l-beyân tefsirleriyle karşılaştırılması konu edildi. Çal...
Saved in:
| Main Author: | |
|---|---|
| Format: | Article |
| Language: | Turkish |
| Published: |
Oku Okut Yayınları
2022-08-01
|
| Series: | TSBS Bildiriler Dergisi |
| Subjects: | |
| Online Access: | https://sempozyum.okuokut.org/article/view/56 |
| Tags: |
Add Tag
No Tags, Be the first to tag this record!
|
| Summary: | Bu çalışmada, Sehl b. Abdullah Tüsterî’nin (öl. 283/896) Tefsîrü’l-Kur’âni’l-azîm isimli tefsirindeki tasavvufî yorumların, Rûzbihân Baklî’nin (öl. 606/1209) Arâ’isü’l-beyân fî hakâ’iki’l-Kur’ân ve İsmail Hakkı Bursevî’nin (öl. 1137/1725) Rûhu’l-beyân tefsirleriyle karşılaştırılması konu edildi. Çalışmanın sınırlandırılması, Tüsterî’nin tefsirinde yer alan tasavvuf ilminin konusu olan kavramlar üzerinden yapıldı. Bu bağlamda öncelikle Tüsterî’nin nûr-i Muhammedî, tevbe, takva, tevekkül, şükür, ihlas, îsar, muhabbet, huşû, dua, fakr ve sekr gibi kavramları temellendirdiği âyetler tespit edildi. Daha sonra Tüsterî’nin bu âyetlere getirmiş olduğu tasavvufî yorumları, Baklî ve Bursevî tefsirleriyle mukayeseli olarak analiz edildi. Tasavvufî içerikli bu tefsirler hakkında daha önce yapılan çalışmalar mevcut olmakla birlikte üçünün mukayese edildiği bir çalışma tarafımızdan tespit edilemedi. Bu çalışma, söz konusu üç tasavvufî tefsiri, ilk defa karşılaştırmalı bir şekilde ele alması yönüyle özgünlük taşımaktadır. Bu araştırma, görüşleri tasavvufî tefsir açısından önemli olan bu sûfî müfessirlerin Kur’ân kaynaklı tasavvuf anlayışlarını konu edinmesi açısından önem taşımaktadır. Ayrıca irfânî bir düşünceyle yazılmış bu tefsirleri incelemenin, tutarlı tasavvufî yorumlar ile keyfi tasavvufî yorumları birbirlerinden ayırt etme noktasında yardımcı olacağı düşünülmektedir. Bu çalışmanın temel amacı tasavvuf ilminde önemli olan nûr-i Muhammedî, tevbe, takvâ, tevekkül, şükür, ihlas, îsar, muhabbet, huşû, dua, fakr ve sekr gibi kavramların Tüsterî tefsirinde hangi âyetlerle ilişkilendirildiğini tespit edebilmektir. Daha sonra bu kavramlara bağlı olarak tespit edilen ayetlerin Tüsterî, Baklî ve Bursevî’nin nazarında hangi kuramsal çerçevede yorumlandığını ortaya koyabilmektir. Sûfî müfessirlerin Kur’ân’ı anlamaya, açıklamaya ve yorumlamaya olan özgün katkılarını da örneklerle sunabilmektir. Ayrıca tasavvuf tarihinde zühd, tasavvuf, tarikatlar şeklinde ayrılan üç dönemi, tefsirler üzerinden görebilmektir. Zira Tüsterî; zühd, Baklî tasavvuf ve Bursevî ise tarikatlar döneminde yaşamış sûfî müfessirlerden kabul edilmektedir. Bu çalışmada nitel araştırma yöntemlerinden doküman analizi kullanıldı. Öncekle Tüsterî’nin tefsirinde kavramlar bazında belirlenen âyetler öncelikle kendi içinde analiz edildi. Sonrasında Baklî ve Bursevî tefsirlerine bakılarak mukayese edildi. Çalışma neticesinde Tüsterî’nin tasavvufî yorumlarının, Baklî ve Bursevî tefsirlerine doğrudan etkisi olduğu tespit edilmiştir. Özellikle onun, Baklî tefsiri üzerinde daha fazla etkisinin olduğu müşahede edilmiştir. Ayrıca üç müellifin yorumlarında yaşadıkları dönemin tasavvuf anlayışlarını yansıttıkları anlaşılmıştır. Bunların yanı sıra tahallukî (ahlâkî) kavramlara dair tasavvufî yorumlarda bariz ayrışmalar olmadığı fakat tahakkukî (bilgi, mârifet) veya tasavvufun metafizik boyutunu ilgilendiren meselelerde farklılıkların olduğu tespit edilmiştir. |
|---|---|
| ISSN: | 2980-3543 |