اثر تیمار آتش بر پایداری خاکدانه و مولفه‌های پاشمان در شرایط آزمایشگاهی
مقدمهآتش، به‌عنوان یکی از رخدادهای مهم و رایج در کلیه بومسازگانهای جنگلی و مرتعی، علاوه‌بر تاثیر بر ویژگی‌های فیزیکی خاک، عموما باعث ایجاد حالت آب‌گریزی در خاک و در نتیجه کاهش نفوذپذیری آب می‌شود. مجموعه این تغییرات، می‌تواند بر پایداری خاکدانه و فرسایش پاشمانی به‌عنوان اولین مرحله از فرسایش خ...
Saved in:
| Main Authors: | , |
|---|---|
| Format: | Article |
| Language: | fas |
| Published: |
Soil Conservation and Watershed Management Research Institute (SCWMRI)
2023-06-01
|
| Series: | Muhandisī va mudirīyyat-i ābkhīz |
| Subjects: | |
| Online Access: | https://jwem.areeo.ac.ir/article_127387_1c1036adff8d9fbb18b4d410325140b7.pdf |
| Tags: |
Add Tag
No Tags, Be the first to tag this record!
|
| _version_ | 1832539810891300864 |
|---|---|
| author | پدیده السادات صادقی عبدالواحد خالدی درویشان |
| author_facet | پدیده السادات صادقی عبدالواحد خالدی درویشان |
| author_sort | پدیده السادات صادقی |
| collection | DOAJ |
| description | مقدمهآتش، به‌عنوان یکی از رخدادهای مهم و رایج در کلیه بومسازگانهای جنگلی و مرتعی، علاوه‌بر تاثیر بر ویژگی‌های فیزیکی خاک، عموما باعث ایجاد حالت آب‌گریزی در خاک و در نتیجه کاهش نفوذپذیری آب می‌شود. مجموعه این تغییرات، می‌تواند بر پایداری خاکدانه و فرسایش پاشمانی به‌عنوان اولین مرحله از فرسایش خاک اثرگذار باشد. لذا، بررسی اثر آتش بر فرسایش پاشمانی می‌تواند منجر به شناخت بیشتر فرایندهای بعد از آتش‌سوزی در بوم‌سازگان‌ها شود. بر همین اساس، پژوهش حاضر با هدف بررسی اثر آتش بر پایداری خاکدانه و مولفه‌های فرسایش پاشمانی در شرایط آزمایشگاهی بر روی خاک مراتع حوزه آبخیز کجور واقع در شمال کشور انجام شد. مواد و روش‌هاآزمایش‌ها در سه کرت شاهد و 12 کرت پوشیده شده با بقایای خشک گونه‌های مرتعی، با چهار تراکم مختلف (250، 500، 750 و 1000 گرم در متر مربع) بر اساس جرم باقی‌مانده گیاهی بر واحد سطح و طبعا با چهار شدت آتش‌سوزی متفاوت، در سه تکرار انجام شد. سپس، فنجان‌های پاشمان روی سطح خاک قرار داده شده و بارندگی با شدت 60 میلی‌متر بر ساعت و مدت 30 دقیقه، شبیه‌سازی و مولفه‌های فرسایش پاشمانی شامل پاشمان بالادست، پایین‌دست، کل و خالص اندازه‌گیری شد. پایداری خاکدانه نیز از طریق مقایسه میانگین وزنی قطر خاکدانه قبل و بعد از شبیه‌سازی باران در همه کرت‌ها بررسی شد.نتایج و بحثنتایج نشان داد که اثر تیمار آتش بر کاهش متغیرهای پاشمان کل و خالص و افزایش پایداری خاکدانه به‌ترتیب در سطوح اعتماد 95 و 99 درصد معنی‌دار بود. با افزایش شدت تیمار آتش به‌طور کلی روند تغییرات پایداری خاکدانه و مولفه‌های پاشمان به‌ترتیب افزایشی و کاهشی بود. تیمار آتش‌سوزی بقایای خشک گونه‌های مرتعی با شدت 250 گرم در متر مربع، متغیرهای پاشمان کل و خالص را به‌ترتیب 35 و 44 درصد کاهش داد، در حالی‌که تیمار آتش‌سوزی با شدت‌های 500، 750 و 1000 گرم در متر مربع متغیرهای پاشمان کل و خالص را به میزان بیش از 95 درصد کاهش داد. اگرچه پایداری خاکدانه با افزایش شدت تیمار آتش به‌طور معنی‌دار افزایش یافت، اما کاهش پاشمان کل و خالص در تیمارهای آتش با مقدار بیشتر از 500 گرم بقایای خشک گیاهان مرتعی در متر مربع معنی‌دار نبود. شدت اثر تیمار آتش تحت تاثیر مشارکت قابل توجه ذرات ریز و بدون خاکدانه سطح خاک تغییر کرد. درصد کاهش متغیرهای پاشمان کل و خالص در اثر تیمار آتش‌سوزی با شدت‌های مختلف یکسان نبود که نشان می‌دهد پاشمان در جهت‌های بالادست و پایین‌دست به یک نسبت کاهش نیافته است. روند کلی تغییرات قطر خاکدانه از تیمار شاهد تا تیمارهای مختلف آتش‌سوزی از شدت کم تا زیاد، کاهشی بود.نتیجه‌گیریبر اساس نتایج پژوهش حاضر و اهمیت و شناخت تاثیر آتش‌سوزی بر پایداری خاکدانه، پیشنهاد می‌شود که شدت اثر تیمار آتش در پایداری خاکدانه در خاک‌های با بافت‌های مختلف و محتوای ماده آلی متفاوت و همچنین، با در نظر گرفتن شدت‌ها و مدت‌های کمتر و بیشتر تیمار آتش روی سطح خاک، مد نظر قرار داده شود. همچنین، پیشنهاد می‌شود که استفاده از ابزارهای مناسب برای سنجش دما در سطح خاک در حین تیمارهای آتش در پژوهش‌های آتی انجام شود. |
| format | Article |
| id | doaj-art-3a42f7711c5447e18e7982c35082ad8a |
| institution | Kabale University |
| issn | 2251-9300 2322-536X |
| language | fas |
| publishDate | 2023-06-01 |
| publisher | Soil Conservation and Watershed Management Research Institute (SCWMRI) |
| record_format | Article |
| series | Muhandisī va mudirīyyat-i ābkhīz |
| spelling | doaj-art-3a42f7711c5447e18e7982c35082ad8a2025-02-05T08:24:59ZfasSoil Conservation and Watershed Management Research Institute (SCWMRI)Muhandisī va mudirīyyat-i ābkhīz2251-93002322-536X2023-06-0115218520010.22092/ijwmse.2022.352719.1860127387اثر تیمار آتش بر پایداری خاکدانه و مولفه‌های پاشمان در شرایط آزمایشگاهیپدیده السادات صادقی0عبدالواحد خالدی درویشان1دانش‌آموخته کارشناسی ارشد آبخیزداری، گروه آبخیزداری، دانشکده منابع طبیعی و علوم دریایی، دانشگاه تربیت مدرس، نور، ایراندانشیار، گروه آبخیزداری، دانشکده منابع طبیعی و علوم دریایی، دانشگاه تربیت مدرس، نور، ایرانمقدمهآتش، به‌عنوان یکی از رخدادهای مهم و رایج در کلیه بومسازگانهای جنگلی و مرتعی، علاوه‌بر تاثیر بر ویژگی‌های فیزیکی خاک، عموما باعث ایجاد حالت آب‌گریزی در خاک و در نتیجه کاهش نفوذپذیری آب می‌شود. مجموعه این تغییرات، می‌تواند بر پایداری خاکدانه و فرسایش پاشمانی به‌عنوان اولین مرحله از فرسایش خاک اثرگذار باشد. لذا، بررسی اثر آتش بر فرسایش پاشمانی می‌تواند منجر به شناخت بیشتر فرایندهای بعد از آتش‌سوزی در بوم‌سازگان‌ها شود. بر همین اساس، پژوهش حاضر با هدف بررسی اثر آتش بر پایداری خاکدانه و مولفه‌های فرسایش پاشمانی در شرایط آزمایشگاهی بر روی خاک مراتع حوزه آبخیز کجور واقع در شمال کشور انجام شد. مواد و روش‌هاآزمایش‌ها در سه کرت شاهد و 12 کرت پوشیده شده با بقایای خشک گونه‌های مرتعی، با چهار تراکم مختلف (250، 500، 750 و 1000 گرم در متر مربع) بر اساس جرم باقی‌مانده گیاهی بر واحد سطح و طبعا با چهار شدت آتش‌سوزی متفاوت، در سه تکرار انجام شد. سپس، فنجان‌های پاشمان روی سطح خاک قرار داده شده و بارندگی با شدت 60 میلی‌متر بر ساعت و مدت 30 دقیقه، شبیه‌سازی و مولفه‌های فرسایش پاشمانی شامل پاشمان بالادست، پایین‌دست، کل و خالص اندازه‌گیری شد. پایداری خاکدانه نیز از طریق مقایسه میانگین وزنی قطر خاکدانه قبل و بعد از شبیه‌سازی باران در همه کرت‌ها بررسی شد.نتایج و بحثنتایج نشان داد که اثر تیمار آتش بر کاهش متغیرهای پاشمان کل و خالص و افزایش پایداری خاکدانه به‌ترتیب در سطوح اعتماد 95 و 99 درصد معنی‌دار بود. با افزایش شدت تیمار آتش به‌طور کلی روند تغییرات پایداری خاکدانه و مولفه‌های پاشمان به‌ترتیب افزایشی و کاهشی بود. تیمار آتش‌سوزی بقایای خشک گونه‌های مرتعی با شدت 250 گرم در متر مربع، متغیرهای پاشمان کل و خالص را به‌ترتیب 35 و 44 درصد کاهش داد، در حالی‌که تیمار آتش‌سوزی با شدت‌های 500، 750 و 1000 گرم در متر مربع متغیرهای پاشمان کل و خالص را به میزان بیش از 95 درصد کاهش داد. اگرچه پایداری خاکدانه با افزایش شدت تیمار آتش به‌طور معنی‌دار افزایش یافت، اما کاهش پاشمان کل و خالص در تیمارهای آتش با مقدار بیشتر از 500 گرم بقایای خشک گیاهان مرتعی در متر مربع معنی‌دار نبود. شدت اثر تیمار آتش تحت تاثیر مشارکت قابل توجه ذرات ریز و بدون خاکدانه سطح خاک تغییر کرد. درصد کاهش متغیرهای پاشمان کل و خالص در اثر تیمار آتش‌سوزی با شدت‌های مختلف یکسان نبود که نشان می‌دهد پاشمان در جهت‌های بالادست و پایین‌دست به یک نسبت کاهش نیافته است. روند کلی تغییرات قطر خاکدانه از تیمار شاهد تا تیمارهای مختلف آتش‌سوزی از شدت کم تا زیاد، کاهشی بود.نتیجه‌گیریبر اساس نتایج پژوهش حاضر و اهمیت و شناخت تاثیر آتش‌سوزی بر پایداری خاکدانه، پیشنهاد می‌شود که شدت اثر تیمار آتش در پایداری خاکدانه در خاک‌های با بافت‌های مختلف و محتوای ماده آلی متفاوت و همچنین، با در نظر گرفتن شدت‌ها و مدت‌های کمتر و بیشتر تیمار آتش روی سطح خاک، مد نظر قرار داده شود. همچنین، پیشنهاد می‌شود که استفاده از ابزارهای مناسب برای سنجش دما در سطح خاک در حین تیمارهای آتش در پژوهش‌های آتی انجام شود.https://jwem.areeo.ac.ir/article_127387_1c1036adff8d9fbb18b4d410325140b7.pdfآب‌گریزیحفاظت خاکفرسایش بارانیقطر خاک‌دانهمدیریت آتش |
| spellingShingle | پدیده السادات صادقی عبدالواحد خالدی درویشان اثر تیمار آتش بر پایداری خاکدانه و مولفه‌های پاشمان در شرایط آزمایشگاهی Muhandisī va mudirīyyat-i ābkhīz آب‌گریزی حفاظت خاک فرسایش بارانی قطر خاکدانه مدیریت آتش |
| title | اثر تیمار آتش بر پایداری خاکدانه و مولفه‌های پاشمان در شرایط آزمایشگاهی |
| title_full | اثر تیمار آتش بر پایداری خاکدانه و مولفه‌های پاشمان در شرایط آزمایشگاهی |
| title_fullStr | اثر تیمار آتش بر پایداری خاکدانه و مولفه‌های پاشمان در شرایط آزمایشگاهی |
| title_full_unstemmed | اثر تیمار آتش بر پایداری خاکدانه و مولفه‌های پاشمان در شرایط آزمایشگاهی |
| title_short | اثر تیمار آتش بر پایداری خاکدانه و مولفه‌های پاشمان در شرایط آزمایشگاهی |
| title_sort | اثر تیمار آتش بر پایداری خاکدانه و مولفه‌های پاشمان در شرایط آزمایشگاهی |
| topic | آب‌گریزی حفاظت خاک فرسایش بارانی قطر خاکدانه مدیریت آتش |
| url | https://jwem.areeo.ac.ir/article_127387_1c1036adff8d9fbb18b4d410325140b7.pdf |
| work_keys_str_mv | AT pdydhạlsạdạtṣạdqy ạtẖrtymạrậtsẖbrpạydạrykẖạḵdạnhwmwlfhhạypạsẖmạndrsẖrạyṭậzmạysẖgạhy AT ʿbdạlwạḥdkẖạldydrwysẖạn ạtẖrtymạrậtsẖbrpạydạrykẖạḵdạnhwmwlfhhạypạsẖmạndrsẖrạyṭậzmạysẖgạhy |