EŞ‘ARî’NİN İRADE, KESB vE YARATMA TEORİSİ
Kelâmcılar sorumluluğun temel dayanağı olarak insan özgürlüğüne özel bir önem vermişlerdir. Çünkü Kur’an açısından insani fiiller için cebri savunmak imkânsızdır. Bu nedenle Kelam tarihinin başlangıcından günümüze değin hiçbir kelâmcı mutlak olarak cebri savunmamıştır. Fakat bazı sûfîler bu görüşü s...
Saved in:
| Main Author: | |
|---|---|
| Format: | Article |
| Language: | English |
| Published: |
Çorum Çağrı Eğitim Vakfı
2011-11-01
|
| Series: | İslami İlimler Dergisi |
| Subjects: | |
| Online Access: | https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/4476410 |
| Tags: |
Add Tag
No Tags, Be the first to tag this record!
|
| Summary: | Kelâmcılar sorumluluğun temel dayanağı olarak insan özgürlüğüne özel bir önem vermişlerdir. Çünkü Kur’an açısından insani fiiller için cebri savunmak imkânsızdır. Bu nedenle Kelam tarihinin başlangıcından günümüze değin hiçbir kelâmcı mutlak olarak cebri savunmamıştır. Fakat bazı sûfîler bu görüşü savunmuş, dönem dönem bazı politakacılar ise bu görüşü topluma ve ulema çevresine empoze etmiştir. Diğer yandan Yüce Allah’ın irade, kudret ve yaratma gibi sıfatları insanın da dâhil olduğu âlemin bütün öğelerine taalluk etmektedir. Bu nedenle Allah’ın fiilleri ile insanın fillerini ayırmak bu bağlamda önemli bir olgudur. Çünkü bu fiilleri aynı kavramlarla açıklamak antropomorfizm riskine düşmeyi de içermektedir. Fakat kelamcılar bu fiiller için aynı kavramları kullanırlarken onları antropomorfik çağrışımlardan soyutlamışlardır. Dolayısıyla onlar gerçekte aynı kavramları kullanmış olsalar bile hangi kavramın Tanrı’nın fiillerine hangisinin insanın fiillerine referans verdiğini anlamak kolaydır. Ancak yeterli bilgi birikimine sahip olmayan insanları göz önünde bulundurmak gerekir. Bu yüzden Eş‘arî insan fiillerini ifade etmek için “kesb” ilâhî fiilleri ifade etmek için de “halk” (yaratma) terimlerini kullanmaya büyük önem vermektedir. Bununla birlikte kelâm ilminin diyalektik karakteri Eş‘arî’nin insan hürriyetini zayıflattığı gibi bir intibaya neden olmuştur. Bunda onun Mu‘tezile’nin insan fiilleri hususundaki “aşırı” tutumuna duyduğu tepki rol oynamıştır. Kesb kavramı kendinden önce kullanıldığı halde onu önemli bir nazariye haline getiren Eş‘arî’dir. |
|---|---|
| ISSN: | 1306-7044 |