تجزیه عاملی کارآیی مصرف آب و برخی صفات کمی و عملکرد در کنجد (Sesamum indicum L.) تحتتأثیر کاربرد نیتروژن و نهادههای اکولوژیک در شرایط تنش خشکی
چکیدهسابقه و هدف: دسترسی ناکافی به آب در مناطق خشک و نیمهخشک، افزایش کارآیی مصرف آب را به‌عنوان یکی از محورهای اصلی کشاورزی پایدار در این مناطق مطرح کرده است. از این رو، در سالهای اخیر تلاش‌های فراوانی به‌منظور افزایش کارایی مصرف آب صورت گرفته است که در این مسیر، بهره‌گیری از سوپرجاذب‌ها و محلولپ...
Saved in:
| Main Authors: | , , , |
|---|---|
| Format: | Article |
| Language: | fas |
| Published: |
Gorgan University of Agricultural Sciences and Natural Resources
2020-04-01
|
| Series: | Pizhūhish/hā-yi tulīd-i giyāhī |
| Subjects: | |
| Online Access: | https://jopp.gau.ac.ir/article_4985_6ab512fb9ceed306bac6a2fca843c131.pdf |
| Tags: |
Add Tag
No Tags, Be the first to tag this record!
|
| _version_ | 1832586688702971904 |
|---|---|
| author | محسن جهان محمد بهزاد امیری نگار ناصری آبکوه میلاد صالح آبادی |
| author_facet | محسن جهان محمد بهزاد امیری نگار ناصری آبکوه میلاد صالح آبادی |
| author_sort | محسن جهان |
| collection | DOAJ |
| description | چکیدهسابقه و هدف: دسترسی ناکافی به آب در مناطق خشک و نیمهخشک، افزایش کارآیی مصرف آب را به‌عنوان یکی از محورهای اصلی کشاورزی پایدار در این مناطق مطرح کرده است. از این رو، در سالهای اخیر تلاش‌های فراوانی به‌منظور افزایش کارایی مصرف آب صورت گرفته است که در این مسیر، بهره‌گیری از سوپرجاذب‌ها و محلولپاشی نهادههای بومسازگاری نظیر اسید هیومیک و اسید سالیسیلیک جهت صرفه‌جویی و استفاده‌ی بهینه‌ی آب مدنظر قرار گرفته‌اند، لذا این پژوهش با هدف استفاده از تجزیه و تحلیل عاملی در تعیین عوامل مؤثر بر کارآیی مصرف آب کنجد در شرایط کاربرد همزمان نیتروژن و نهادههای بومسازگار انجام شد. مواد و روشها: این پژوهش در سال زراعی 95- 1394 در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه فردوسی مشهد بهصورت کرتهای خرد شده در قالب طرح پایهی بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار انجام شد. سطوح آبیاری (50 و 100 درصد نیاز آبی) در کرتهای اصلی و تیمارهای تغذیهای شامل 1- کاربرد 75 کیلوگرم در هکتار نیتروژن خالص به‌علاوه 80 کیلوگرم سوپرجاذب رطوبت، 2- کاربرد 80 کیلوگرم در هکتار هیدروژل سوپرجاذب رطوبت به‌علاوه کاربرد توأم 6 کیلوگرم در هکتار اسید هیومیک و یک میلیمولار اسید سالیسیلیک 3- کاربرد توأم 6 کیلوگرم در هکتار اسید هیومیک و یک میلیمولار اسید سالیسیلیک به‌علاوه کاربرد 75 کیلوگرم در هکتار نیتروژن خالص 4- کاربرد توأم 6 کیلوگرم در هکتار اسید هیومیک و یک میلیمولار اسید سالیسیلیک به‌علاوه 75 کیلوگرم در هکتار نیتروژن خالص به‌علاوه 80 کیلوگرم سوپرجاذب رطوبت و 5- شاهد در کرتهای فرعی قرار گرفتند.یافتهها: نتایج آزمایش نشان داد که بیشترین عملکرد دانه (1672 کیلوگرم در هکتار) با تأمین 100 درصد نیاز آبی و در تیمار کاربرد همزمان نیتروژن، سوپرجاذب، اسید هیومیک و اسید سالیسیلیک بدست آمد. نقش اسید هیومیک و اسید سالیسیلیک در بهبود اکثر صفات مورد مطالعه بسیار محسوس بود، بهطوریکه عملکرد دانه، شاخص سطح برگ، سرعت رشد محصول، و کارآیی مصرف آب بهترتیب 22، 31، 30 و 21 درصد در تیمارهای دارای اسید هیومیک و اسید سالیسیلیک بیشتر از تیمارهای بدون این دو نهاده بود. بر اساس نتایج تحلیل عاملی، متغیرها به دو عامل تجزیه شده و عامل اول 59 درصد از واریانس متغیرها را تبیین کرد. عامل اول شامل متغیرهای عملکرد دانه، وزن دانه در بوته، سرعت رشد محصول، نیتروژن و فسفر خاک و کارآیی مصرف آب و عامل دوم به متغیرهای عملکرد ماده خشک، ارتفاع بوته، شاخص سطح برگ و pH خاک تعلق گرفت. نتیجهگیری: بهطور کلی نتایج این پژوهش نشان داد که در شرایط تنش خشکی (تأمین 50 درصد نیاز آبی)، تیمارهای کاربرد همزمان نیتروژن و سوپرجاذب، کاربرد همزمان سوپرجاذب، اسید هیومیک و اسید سالیسیلیک، کاربرد همزمان نیتروژن، اسید هیومیک و اسید سالیسیلیک و کاربرد همزمان نیتروژن، سوپرجاذب، اسید هیومیک و اسید سالیسیلیک کارآیی مصرف آب را بهترتیب 15، 27، 32 و 40 درصد نسبت به شاهد بهبود بخشید. با توجه نتایج تجزیهی عاملی و متغیرهای متعلق به هر عامل، بهنظر میرسد عامل اول شاخصی از عملکرد محصول و عامل دوم منعکسکنندهی ویژگیهای ذاتی آرایش فضایی بوته (بار زیاد متغیرهای ارتفاع بوته و شاخص سطح برگ روی این عامل) بود. بهطور کلی، بهنظر میرسد که کاربرد همزمان نیتروژن و نهادههای بومسازگار ضمن بهبود عملکرد و خصوصیات رشدی گیاه، میتواند کارآیی مصرف آب را بهبود بخشد. همچنین انجام تجزیهی عاملی و همبستگی بالای متغیرهای درون هر عامل با یکدیگر، حاکی از آن بود که با ایجاد هر گونه تغییر در متغیرهایی که با کارآیی مصرف آب روی یک عامل قرار گرفته‌اند، میتوان کارآیی مصرف آب را افزایش داده و خسارات ناشی از تنش خشکی و کمآبی را به حداقل رساند. |
| format | Article |
| id | doaj-art-f748c66028dd4abd93057cde583728b7 |
| institution | Kabale University |
| issn | 2322-2050 2322-2778 |
| language | fas |
| publishDate | 2020-04-01 |
| publisher | Gorgan University of Agricultural Sciences and Natural Resources |
| record_format | Article |
| series | Pizhūhish/hā-yi tulīd-i giyāhī |
| spelling | doaj-art-f748c66028dd4abd93057cde583728b72025-01-25T06:57:38ZfasGorgan University of Agricultural Sciences and Natural ResourcesPizhūhish/hā-yi tulīd-i giyāhī2322-20502322-27782020-04-01271193910.22069/jopp.2020.14585.23094985تجزیه عاملی کارآیی مصرف آب و برخی صفات کمی و عملکرد در کنجد (Sesamum indicum L.) تحتتأثیر کاربرد نیتروژن و نهادههای اکولوژیک در شرایط تنش خشکیمحسن جهان0محمد بهزاد امیری1نگار ناصری آبکوه2میلاد صالح آبادی3دانشیار دانشکده کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهداستادیار مجتمع آموزش عالی گناباد، ایران،دانشجوی کارشناسی مجتمع آموزش عالی گناباد، ایراندانشجوی کارشناسی مجتمع آموزش عالی گناباد، ایرانچکیدهسابقه و هدف: دسترسی ناکافی به آب در مناطق خشک و نیمهخشک، افزایش کارآیی مصرف آب را به‌عنوان یکی از محورهای اصلی کشاورزی پایدار در این مناطق مطرح کرده است. از این رو، در سالهای اخیر تلاش‌های فراوانی به‌منظور افزایش کارایی مصرف آب صورت گرفته است که در این مسیر، بهره‌گیری از سوپرجاذب‌ها و محلولپاشی نهادههای بومسازگاری نظیر اسید هیومیک و اسید سالیسیلیک جهت صرفه‌جویی و استفاده‌ی بهینه‌ی آب مدنظر قرار گرفته‌اند، لذا این پژوهش با هدف استفاده از تجزیه و تحلیل عاملی در تعیین عوامل مؤثر بر کارآیی مصرف آب کنجد در شرایط کاربرد همزمان نیتروژن و نهادههای بومسازگار انجام شد. مواد و روشها: این پژوهش در سال زراعی 95- 1394 در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه فردوسی مشهد بهصورت کرتهای خرد شده در قالب طرح پایهی بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار انجام شد. سطوح آبیاری (50 و 100 درصد نیاز آبی) در کرتهای اصلی و تیمارهای تغذیهای شامل 1- کاربرد 75 کیلوگرم در هکتار نیتروژن خالص به‌علاوه 80 کیلوگرم سوپرجاذب رطوبت، 2- کاربرد 80 کیلوگرم در هکتار هیدروژل سوپرجاذب رطوبت به‌علاوه کاربرد توأم 6 کیلوگرم در هکتار اسید هیومیک و یک میلیمولار اسید سالیسیلیک 3- کاربرد توأم 6 کیلوگرم در هکتار اسید هیومیک و یک میلیمولار اسید سالیسیلیک به‌علاوه کاربرد 75 کیلوگرم در هکتار نیتروژن خالص 4- کاربرد توأم 6 کیلوگرم در هکتار اسید هیومیک و یک میلیمولار اسید سالیسیلیک به‌علاوه 75 کیلوگرم در هکتار نیتروژن خالص به‌علاوه 80 کیلوگرم سوپرجاذب رطوبت و 5- شاهد در کرتهای فرعی قرار گرفتند.یافتهها: نتایج آزمایش نشان داد که بیشترین عملکرد دانه (1672 کیلوگرم در هکتار) با تأمین 100 درصد نیاز آبی و در تیمار کاربرد همزمان نیتروژن، سوپرجاذب، اسید هیومیک و اسید سالیسیلیک بدست آمد. نقش اسید هیومیک و اسید سالیسیلیک در بهبود اکثر صفات مورد مطالعه بسیار محسوس بود، بهطوریکه عملکرد دانه، شاخص سطح برگ، سرعت رشد محصول، و کارآیی مصرف آب بهترتیب 22، 31، 30 و 21 درصد در تیمارهای دارای اسید هیومیک و اسید سالیسیلیک بیشتر از تیمارهای بدون این دو نهاده بود. بر اساس نتایج تحلیل عاملی، متغیرها به دو عامل تجزیه شده و عامل اول 59 درصد از واریانس متغیرها را تبیین کرد. عامل اول شامل متغیرهای عملکرد دانه، وزن دانه در بوته، سرعت رشد محصول، نیتروژن و فسفر خاک و کارآیی مصرف آب و عامل دوم به متغیرهای عملکرد ماده خشک، ارتفاع بوته، شاخص سطح برگ و pH خاک تعلق گرفت. نتیجهگیری: بهطور کلی نتایج این پژوهش نشان داد که در شرایط تنش خشکی (تأمین 50 درصد نیاز آبی)، تیمارهای کاربرد همزمان نیتروژن و سوپرجاذب، کاربرد همزمان سوپرجاذب، اسید هیومیک و اسید سالیسیلیک، کاربرد همزمان نیتروژن، اسید هیومیک و اسید سالیسیلیک و کاربرد همزمان نیتروژن، سوپرجاذب، اسید هیومیک و اسید سالیسیلیک کارآیی مصرف آب را بهترتیب 15، 27، 32 و 40 درصد نسبت به شاهد بهبود بخشید. با توجه نتایج تجزیهی عاملی و متغیرهای متعلق به هر عامل، بهنظر میرسد عامل اول شاخصی از عملکرد محصول و عامل دوم منعکسکنندهی ویژگیهای ذاتی آرایش فضایی بوته (بار زیاد متغیرهای ارتفاع بوته و شاخص سطح برگ روی این عامل) بود. بهطور کلی، بهنظر میرسد که کاربرد همزمان نیتروژن و نهادههای بومسازگار ضمن بهبود عملکرد و خصوصیات رشدی گیاه، میتواند کارآیی مصرف آب را بهبود بخشد. همچنین انجام تجزیهی عاملی و همبستگی بالای متغیرهای درون هر عامل با یکدیگر، حاکی از آن بود که با ایجاد هر گونه تغییر در متغیرهایی که با کارآیی مصرف آب روی یک عامل قرار گرفته‌اند، میتوان کارآیی مصرف آب را افزایش داده و خسارات ناشی از تنش خشکی و کمآبی را به حداقل رساند.https://jopp.gau.ac.ir/article_4985_6ab512fb9ceed306bac6a2fca843c131.pdfاسید هیومیکسوپرجاذب رطوبتشاخص سطح برگکمآبیارینهاده بومسازگار |
| spellingShingle | محسن جهان محمد بهزاد امیری نگار ناصری آبکوه میلاد صالح آبادی تجزیه عاملی کارآیی مصرف آب و برخی صفات کمی و عملکرد در کنجد (Sesamum indicum L.) تحتتأثیر کاربرد نیتروژن و نهادههای اکولوژیک در شرایط تنش خشکی Pizhūhish/hā-yi tulīd-i giyāhī اسید هیومیک سوپرجاذب رطوبت شاخص سطح برگ کمآبیاری نهاده بومسازگار |
| title | تجزیه عاملی کارآیی مصرف آب و برخی صفات کمی و عملکرد در کنجد (Sesamum indicum L.) تحتتأثیر کاربرد نیتروژن و نهادههای اکولوژیک در شرایط تنش خشکی |
| title_full | تجزیه عاملی کارآیی مصرف آب و برخی صفات کمی و عملکرد در کنجد (Sesamum indicum L.) تحتتأثیر کاربرد نیتروژن و نهادههای اکولوژیک در شرایط تنش خشکی |
| title_fullStr | تجزیه عاملی کارآیی مصرف آب و برخی صفات کمی و عملکرد در کنجد (Sesamum indicum L.) تحتتأثیر کاربرد نیتروژن و نهادههای اکولوژیک در شرایط تنش خشکی |
| title_full_unstemmed | تجزیه عاملی کارآیی مصرف آب و برخی صفات کمی و عملکرد در کنجد (Sesamum indicum L.) تحتتأثیر کاربرد نیتروژن و نهادههای اکولوژیک در شرایط تنش خشکی |
| title_short | تجزیه عاملی کارآیی مصرف آب و برخی صفات کمی و عملکرد در کنجد (Sesamum indicum L.) تحتتأثیر کاربرد نیتروژن و نهادههای اکولوژیک در شرایط تنش خشکی |
| title_sort | تجزیه عاملی کارآیی مصرف آب و برخی صفات کمی و عملکرد در کنجد sesamum indicum l تحتتأثیر کاربرد نیتروژن و نهادههای اکولوژیک در شرایط تنش خشکی |
| topic | اسید هیومیک سوپرجاذب رطوبت شاخص سطح برگ کمآبیاری نهاده بومسازگار |
| url | https://jopp.gau.ac.ir/article_4985_6ab512fb9ceed306bac6a2fca843c131.pdf |
| work_keys_str_mv | AT mḥsnjhạn tjzyhʿạmlyḵạrậyymṣrfậbwbrkẖyṣfạtḵmywʿmlḵrddrḵnjdsesamumindicumltḥttạtẖyrḵạrbrdnytrwzẖnwnhạdhhạyạḵwlwzẖyḵdrsẖrạyṭtnsẖkẖsẖḵy AT mḥmdbhzạdạmyry tjzyhʿạmlyḵạrậyymṣrfậbwbrkẖyṣfạtḵmywʿmlḵrddrḵnjdsesamumindicumltḥttạtẖyrḵạrbrdnytrwzẖnwnhạdhhạyạḵwlwzẖyḵdrsẖrạyṭtnsẖkẖsẖḵy AT ngạrnạṣryậbḵwh tjzyhʿạmlyḵạrậyymṣrfậbwbrkẖyṣfạtḵmywʿmlḵrddrḵnjdsesamumindicumltḥttạtẖyrḵạrbrdnytrwzẖnwnhạdhhạyạḵwlwzẖyḵdrsẖrạyṭtnsẖkẖsẖḵy AT mylạdṣạlḥậbạdy tjzyhʿạmlyḵạrậyymṣrfậbwbrkẖyṣfạtḵmywʿmlḵrddrḵnjdsesamumindicumltḥttạtẖyrḵạrbrdnytrwzẖnwnhạdhhạyạḵwlwzẖyḵdrsẖrạyṭtnsẖkẖsẖḵy |