ارزیابی تناسب اراضی و امکانسنجی اجرای تناوب گندم-سویا در سطح اراضی زراعی استان گلستان
سابقه و هدف: تجزیه و تحلیل و تهیه نقشه تناسب اراضی یکی از کاربردهای بسیار مفید سامانه اطلاعات جغرافیایی جهت مدیریت و طراحی مکانی است. تناوب زراعی به عنوان یکی از تاثیرگذارترین مدیریتهای زراعی، از مدیریتهای مختص به مکان است که گاه کشاورزان طبق عرف اقدام به اجرای آن میکنند. اما توانمندی اراضی برای...
Saved in:
| Main Authors: | , , , |
|---|---|
| Format: | Article |
| Language: | fas |
| Published: |
Gorgan University of Agricultural Sciences and Natural Resources
2019-02-01
|
| Series: | تولید گیاهان زراعی |
| Subjects: | |
| Online Access: | https://ejcp.gau.ac.ir/article_4508_6b57703b9d077ae6c73a89cca2661629.pdf |
| Tags: |
Add Tag
No Tags, Be the first to tag this record!
|
| _version_ | 1850180420914642944 |
|---|---|
| author | رامین عرفانیان سلیم علیرضا کوچکی مهدی نصیری محلاتی بهنام کامکار |
| author_facet | رامین عرفانیان سلیم علیرضا کوچکی مهدی نصیری محلاتی بهنام کامکار |
| author_sort | رامین عرفانیان سلیم |
| collection | DOAJ |
| description | سابقه و هدف: تجزیه و تحلیل و تهیه نقشه تناسب اراضی یکی از کاربردهای بسیار مفید سامانه اطلاعات جغرافیایی جهت مدیریت و طراحی مکانی است. تناوب زراعی به عنوان یکی از تاثیرگذارترین مدیریتهای زراعی، از مدیریتهای مختص به مکان است که گاه کشاورزان طبق عرف اقدام به اجرای آن میکنند. اما توانمندی اراضی برای اختصاص به کشت دو محصول در دو زمان مختلف باید به شکل علمی تعیین شود، به نحوی که یک زمین ممکن است برای کشت یک محصول مناسب اما برای کشت محصول دیگر نامناسب باشد. کامکار و همکاران (2014) در مطالعهای به ارزیابی تناسب اراضی و امکان اجرای یک تناوب کلزا-سویا در 4 حوضه استان گلستان ایران پرداختند. نتایج نشان داد که تنها 82/11 درصد از کل اراضی مورد بررسی برای اجرای تناوب گیاه سویا بعد کلزا بسیار مناسب بودند. بیدادی و همکاران (2015) نیز وضعیت تناسب اراضی کشاورزی حوزه قرهسو استان گلستان برای کشت گندم را مورد بررسی قرار دادند. نتایج بهدست آمده نشان داد که کشت گندم در محدودهی مورد مطالعه در 4 پهنهی خیلیمناسب، نسبتامناسب، ضعیف و نامناسب قرار گرفت. این پژوهش بهمنظور پهنهبندی اراضی کشاورزی استان گلستان جهت کشت سویا و گندم و همچنین تعیین اراضی مطلوب برای اجرای تناوب گندم-سویا انجام شد. مواد و روشها: به منظور انجام این پژوهش نیازهای بومشناختی گندم و سویا با استفاده از منابع علمی موجود تعیین گردید. متغیّرهای محیطی دمای کمینه، دمای بیشینه، دمای میانگین، بارش، هدایت الکتریکی، اسیدیته، بافت خاک، شیب، جهت شیب و ارتفاع از سطح دریا به عنوان عوامل بومشناختی جهت تعیین تناسب کشت گندم و سویا استفاده شد. برای تهیه نقشه کاربری اراضی از تصاویر ماهوارهای IRS مربوط به سال 2008 میلادی و تصاویر ماهواره لندست 5 مربوط به سال 2011 استفاده شد. در گام آخر با ادغام نقشههای تناسب کشت گندم و سویا امکان اجرای تناوب گندم-سویا مورد ارزیابی قرار گرفت. یافتهها: نتایج پهنهبندی کشت گندم نشان داد اراضی استان گلستان در 4 طبقهی کشت کاملاً مناسب، نسبتاً مناسب و ضعیف برای رشد گیاه گندم قرار گرفتند که طبقهی کاملاً مناسب با 6/489538 هکتار (معادل 82/67 درصد از اراضی زراعی استان) بیشترین سهم را در بین تناسبهای مختلف داشت. اراضی کشاورزی مورد بررسی برای کشت سویا نیز در 4 طبقهی تناسب کاملاً مناسب، نسبتاً مناسب و ضعیف قرار گرفتند. طبقهی تناسب کاملاً مناسب با 3/362192 هکتار (17/50درصد از کل اراضی کشاورزی استان) بیشترین را بین طبقههای مختلف برای کشت سویا داشت. نتایج بررسی امکان اجرای تناوب گندم-سویا نیز نشان داد اراضی کشاورزی استان گلستان در 12 طبقهی متفاوت قرار گرفتند که تناوب کاملاً مناسب گندم-کاملا مناسب سویا در بین طبقات مختلف با 1/358514 هکتار (برابر با 74/49 درصد از کل اراضی کشاورزی) بیشترین سهم را داشت. در مقابل، طبقههای نامناسب-نسبتامناسب و نامناسب-کاملامناسب مربوط به تناوب گندم-سویا بهترتیب با 52/3 و 84/11 هکتار (در مجموع کمتر از 1 درصد از اراضی کل استان) کمترین مساحت را برای اجرای تناوب گندم- سویا داشتند. نتیجه گیری کلی : در حال حاضر تناوب گندم-سویا با وجود محدودیتهای فراوان بهطور وسیعی در استان گلستان اجرا میگردد که اصلاح ارقام زودرس گندم و سویا میتواند یکی از کلیدیترین و ضروریترین اقدامات برای بهبود شرایط پیادهسازی این تناوب باشد. نتایج بهدست آمده بهوضوح نشان داد که بهکارگیری سامانه اطلاعات جغرافیایی بهعنوان یک ابزار مهم جهت تعیین پتانسیلهای بومشناختی کشت یک گیاه بر معیاری مناسب و دقیق برای تصمیمگیری مطلوب مدیران مزارع در سطوح کلان باشد و در عین حال موجب صرفهجویی در وقت و هزینه میگردد. |
| format | Article |
| id | doaj-art-de68086861824843a3effbb0ef3b66fd |
| institution | OA Journals |
| issn | 2008-739X 2008-7403 |
| language | fas |
| publishDate | 2019-02-01 |
| publisher | Gorgan University of Agricultural Sciences and Natural Resources |
| record_format | Article |
| series | تولید گیاهان زراعی |
| spelling | doaj-art-de68086861824843a3effbb0ef3b66fd2025-08-20T02:18:10ZfasGorgan University of Agricultural Sciences and Natural Resourcesتولید گیاهان زراعی2008-739X2008-74032019-02-0111410311810.22069/ejcp.2019.9954.17804508ارزیابی تناسب اراضی و امکانسنجی اجرای تناوب گندم-سویا در سطح اراضی زراعی استان گلستانرامین عرفانیان سلیم0علیرضا کوچکی1مهدی نصیری محلاتی2بهنام کامکار3دانشجوی دکترای بوم‏شناسی زراعی، دانشگاه فردوسی مشهداستاد گروه زراعت، دانشکده کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهداستاد گروه زراعت، دانشکده کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهددانشیار گروه زراعت، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگانسابقه و هدف: تجزیه و تحلیل و تهیه نقشه تناسب اراضی یکی از کاربردهای بسیار مفید سامانه اطلاعات جغرافیایی جهت مدیریت و طراحی مکانی است. تناوب زراعی به عنوان یکی از تاثیرگذارترین مدیریتهای زراعی، از مدیریتهای مختص به مکان است که گاه کشاورزان طبق عرف اقدام به اجرای آن میکنند. اما توانمندی اراضی برای اختصاص به کشت دو محصول در دو زمان مختلف باید به شکل علمی تعیین شود، به نحوی که یک زمین ممکن است برای کشت یک محصول مناسب اما برای کشت محصول دیگر نامناسب باشد. کامکار و همکاران (2014) در مطالعهای به ارزیابی تناسب اراضی و امکان اجرای یک تناوب کلزا-سویا در 4 حوضه استان گلستان ایران پرداختند. نتایج نشان داد که تنها 82/11 درصد از کل اراضی مورد بررسی برای اجرای تناوب گیاه سویا بعد کلزا بسیار مناسب بودند. بیدادی و همکاران (2015) نیز وضعیت تناسب اراضی کشاورزی حوزه قرهسو استان گلستان برای کشت گندم را مورد بررسی قرار دادند. نتایج بهدست آمده نشان داد که کشت گندم در محدودهی مورد مطالعه در 4 پهنهی خیلیمناسب، نسبتامناسب، ضعیف و نامناسب قرار گرفت. این پژوهش بهمنظور پهنهبندی اراضی کشاورزی استان گلستان جهت کشت سویا و گندم و همچنین تعیین اراضی مطلوب برای اجرای تناوب گندم-سویا انجام شد. مواد و روشها: به منظور انجام این پژوهش نیازهای بومشناختی گندم و سویا با استفاده از منابع علمی موجود تعیین گردید. متغیّرهای محیطی دمای کمینه، دمای بیشینه، دمای میانگین، بارش، هدایت الکتریکی، اسیدیته، بافت خاک، شیب، جهت شیب و ارتفاع از سطح دریا به عنوان عوامل بومشناختی جهت تعیین تناسب کشت گندم و سویا استفاده شد. برای تهیه نقشه کاربری اراضی از تصاویر ماهوارهای IRS مربوط به سال 2008 میلادی و تصاویر ماهواره لندست 5 مربوط به سال 2011 استفاده شد. در گام آخر با ادغام نقشههای تناسب کشت گندم و سویا امکان اجرای تناوب گندم-سویا مورد ارزیابی قرار گرفت. یافتهها: نتایج پهنهبندی کشت گندم نشان داد اراضی استان گلستان در 4 طبقهی کشت کاملاً مناسب، نسبتاً مناسب و ضعیف برای رشد گیاه گندم قرار گرفتند که طبقهی کاملاً مناسب با 6/489538 هکتار (معادل 82/67 درصد از اراضی زراعی استان) بیشترین سهم را در بین تناسبهای مختلف داشت. اراضی کشاورزی مورد بررسی برای کشت سویا نیز در 4 طبقهی تناسب کاملاً مناسب، نسبتاً مناسب و ضعیف قرار گرفتند. طبقهی تناسب کاملاً مناسب با 3/362192 هکتار (17/50درصد از کل اراضی کشاورزی استان) بیشترین را بین طبقههای مختلف برای کشت سویا داشت. نتایج بررسی امکان اجرای تناوب گندم-سویا نیز نشان داد اراضی کشاورزی استان گلستان در 12 طبقهی متفاوت قرار گرفتند که تناوب کاملاً مناسب گندم-کاملا مناسب سویا در بین طبقات مختلف با 1/358514 هکتار (برابر با 74/49 درصد از کل اراضی کشاورزی) بیشترین سهم را داشت. در مقابل، طبقههای نامناسب-نسبتامناسب و نامناسب-کاملامناسب مربوط به تناوب گندم-سویا بهترتیب با 52/3 و 84/11 هکتار (در مجموع کمتر از 1 درصد از اراضی کل استان) کمترین مساحت را برای اجرای تناوب گندم- سویا داشتند. نتیجه گیری کلی : در حال حاضر تناوب گندم-سویا با وجود محدودیتهای فراوان بهطور وسیعی در استان گلستان اجرا میگردد که اصلاح ارقام زودرس گندم و سویا میتواند یکی از کلیدیترین و ضروریترین اقدامات برای بهبود شرایط پیادهسازی این تناوب باشد. نتایج بهدست آمده بهوضوح نشان داد که بهکارگیری سامانه اطلاعات جغرافیایی بهعنوان یک ابزار مهم جهت تعیین پتانسیلهای بومشناختی کشت یک گیاه بر معیاری مناسب و دقیق برای تصمیمگیری مطلوب مدیران مزارع در سطوح کلان باشد و در عین حال موجب صرفهجویی در وقت و هزینه میگردد.https://ejcp.gau.ac.ir/article_4508_6b57703b9d077ae6c73a89cca2661629.pdfتناسب کشتتناوب زراعیاستان گلستان |
| spellingShingle | رامین عرفانیان سلیم علیرضا کوچکی مهدی نصیری محلاتی بهنام کامکار ارزیابی تناسب اراضی و امکانسنجی اجرای تناوب گندم-سویا در سطح اراضی زراعی استان گلستان تولید گیاهان زراعی تناسب کشت تناوب زراعی استان گلستان |
| title | ارزیابی تناسب اراضی و امکانسنجی اجرای تناوب گندم-سویا در سطح اراضی زراعی استان گلستان |
| title_full | ارزیابی تناسب اراضی و امکانسنجی اجرای تناوب گندم-سویا در سطح اراضی زراعی استان گلستان |
| title_fullStr | ارزیابی تناسب اراضی و امکانسنجی اجرای تناوب گندم-سویا در سطح اراضی زراعی استان گلستان |
| title_full_unstemmed | ارزیابی تناسب اراضی و امکانسنجی اجرای تناوب گندم-سویا در سطح اراضی زراعی استان گلستان |
| title_short | ارزیابی تناسب اراضی و امکانسنجی اجرای تناوب گندم-سویا در سطح اراضی زراعی استان گلستان |
| title_sort | ارزیابی تناسب اراضی و امکانسنجی اجرای تناوب گندم سویا در سطح اراضی زراعی استان گلستان |
| topic | تناسب کشت تناوب زراعی استان گلستان |
| url | https://ejcp.gau.ac.ir/article_4508_6b57703b9d077ae6c73a89cca2661629.pdf |
| work_keys_str_mv | AT rạmynʿrfạnyạnslym ạrzyạbytnạsbạrạḍywạmḵạnsnjyạjrạytnạwbgndmswyạdrsṭḥạrạḍyzrạʿyạstạnglstạn AT ʿlyrḍạḵwcẖḵy ạrzyạbytnạsbạrạḍywạmḵạnsnjyạjrạytnạwbgndmswyạdrsṭḥạrạḍyzrạʿyạstạnglstạn AT mhdynṣyrymḥlạty ạrzyạbytnạsbạrạḍywạmḵạnsnjyạjrạytnạwbgndmswyạdrsṭḥạrạḍyzrạʿyạstạnglstạn AT bhnạmḵạmḵạr ạrzyạbytnạsbạrạḍywạmḵạnsnjyạjrạytnạwbgndmswyạdrsṭḥạrạḍyzrạʿyạstạnglstạn |