ارزیابی میزان تحمل ژنوتیپ‌های متنوع گندم به تنش گرمایی آخر فصل
سابقه و هدف: افزایش دمای هوا هشداری جدی برای بشر است و تنش گرمایی یکی از تنش‌های محیطی اصلی کاهش دهنده عملکرد گیاهان زراعی از جمله گندم در سراسر جهان است. افزایش دی اکسید کربن در اتمسفر باعث گرمایش زمین شده است که این امر می‌تواند در آینده، کشاورزی را تحت تأثیر قرار دهد. بیش از 50 کشور تنش گرما را د...
Saved in:
| Main Authors: | , , |
|---|---|
| Format: | Article |
| Language: | fas |
| Published: |
Gorgan University of Agricultural Sciences and Natural Resources
2022-12-01
|
| Series: | Pizhūhish/hā-yi tulīd-i giyāhī |
| Subjects: | |
| Online Access: | https://jopp.gau.ac.ir/article_6277_70fdce86c78975615821225545475e3b.pdf |
| Tags: |
Add Tag
No Tags, Be the first to tag this record!
|
| Summary: | سابقه و هدف: افزایش دمای هوا هشداری جدی برای بشر است و تنش گرمایی یکی از تنش‌های محیطی اصلی کاهش دهنده عملکرد گیاهان زراعی از جمله گندم در سراسر جهان است. افزایش دی اکسید کربن در اتمسفر باعث گرمایش زمین شده است که این امر می‌تواند در آینده، کشاورزی را تحت تأثیر قرار دهد. بیش از 50 کشور تنش گرما را در طول دوره رشد گندم تجربه می‌کنند. بنابراین توسعه ارقام متحمل به گرما یکی از اهداف اصلی برنامه‌های اصلاحی گندم است. لذا هدف از این بررسی، ارزیابی شاخص‌های تحمل به تنش گرما و پی بردن به روابط بین آن‌ها و به کارگیری آن‌ها در برنامه‌های غربالگری گندم بود.مواد و روش‌ها: این آزمایش با استفاده از طرح آلفا لاتیس با دو تکرار در شرایط کشت بهنگام و کشت کرپه با استفاده از ۱۳۲ ژنوتیپ گندم (شامل 62 رقم ایرانی و خارجی و 70 لاین پیشرفته) اجرا گردید. بذرها از موسسه تحقیقات کشاورزی دیم کشور و موسسه اصلاح و تهیه نهال و بذر تهیه گردیدند. دو رقم شاهد محلی به نام‌های گنبد (رقم آبی) و کوهدشت (رقم دیم) در میان ژنوتیپ‌های انتخابی لحاظ شدند.. بر اساس عملکرد در شرایط بدون تنش (YP) و تنش (YS) شاخص‌های تحمل تنش از قبیل شاخص تحمل تنش (STI)، شاخص تحمل (TOL)، میانگین هندسی عملکرد (GMP)، شاخص میانگین تولید (MP)، شاخص میانگین هارمونیک (HM)، شاخص عملکرد (YI)، شاخص تنش نسبی (RDI) و شاخص پایداری عملکرد (YSI) محاسبه شدند.یافته‌ها: نتایج نشان داد که شاخص‌های STI، GMP، HM وMP همبستگی مثبت و بالایی با عملکرد در شرایط بدون تنش و تنش داشتند و ژنوتیپ‌های با مقادیر عددی بزرگ برای این شاخص‌ها، عملکرد بالایی در شرایط تنش و عدم تنش داشتند (گروه A فرناندز) که شامل ژنوتیپ‌های 51، 12، 24، 85، 6، 120، 47، 94 (بهار)، 72، 114، 91، 131، 16 و 127 بودند. با استفاده از تجزیه به مولفه‌های اصلی، شاخص‌های تحمل به دو مؤلفه تبدیل شدند که 79/90 درصد از واریانس کل را توجیه کردند. مولفه‌ی اول که 64/60 درصد از واریانس کل را توجیه کرد با عملکرد در شرایط تنش و بدون تنش به ترتیب همبستگی برابر با 75/0 و 86/0 داشت. مولفه‌ی دوم که 14/30 درصد از واریانس کل را توجیه کرد با عملکرد در شرایط تنش و بدون تنش به ترتیب همبستگی برابر با 66/0 و 5/0- نشان داد. بر اساس پلات دوبعدی حاصل از تجزیه به مولفه‌های اصلی، تنوع ژنتیکی قابل ملاحظه‌ای در میان ژنوتیپ‌های مورد مطالعه مشاهده شد.نتیجه گیری: بر اساس نتایج، ژنوتیپ‌هایی که در شرایط بدون تنش عملکرد بالایی دارند الزاماً عملکرد بالایی در شرایط تنش نخواهند داشت. بنابراین جهت انتخاب ژنوتیپ‌های با عملکرد بالا در شرایط تنش می‌بایستی انتخاب ارقام را در همان شرایط تنش انجام داد. به عنوان نتیجه گیری می‌توان بیان کرد که ژنوتیپ‌های شناسایی شده با استفاده از شاخص‌های HM، GMP و MP برای کشت در مناطقی که تنش وجود ندارد اما احتمال وقوع تنش گرما در برخی سال‌ها می‌باشد توصیه می‌گردند. همچنین، ژنوتیپ‌های شناسایی شده با استفاده از شاخص‌های YSI و RDI برای کشت در مناطق با تنش شدید گرمایی انتهای فصل توصیه می‌شوند. بر این اساس، از ژنوتیپ‌های مقاوم به تنش در گروه A و یا C فرناندز می‌توان به عنوان منابع ژرم پلاسم دارای ژن‌های تحمل به تنش گرما در برنامه‌های اصلاحی استفاده کرد. همچنین به منظور مکان‌یابی ژن‌های تحمل به تنش گرما می‌توان از تلاقی ژنوتیپ‌های واقع در گروه B فرناندز با ژنوتیپ‌های قرار گرفته در گروه A و یا C فرناندز استفاده کرد. |
|---|---|
| ISSN: | 2322-2050 2322-2778 |