Şeyhülislamlık Arşivi Evrakı ve Binalarının Serencâmı
Osmanlı Devleti, kendisinden önceki İslâm devletlerinden tevarüs ettiği Şeyhülislâmlığı bir müessese haline getirmiştir. Devletin kuruluşundan itibaren var olan Şeyhülislâmlık, 1826 yılında Yeniçeri Ocağı’nın kaldırılmasıyla birlikte sabit ve müstakil bir mekâna taşınmıştır. Şeyhülislâmlığın 1827 yı...
Saved in:
| Main Author: | |
|---|---|
| Format: | Article |
| Language: | Turkish |
| Published: |
Oku Okut Yayınları
2023-08-01
|
| Series: | TSBS Bildiriler Dergisi |
| Subjects: | |
| Online Access: | https://sempozyum.okuokut.org/article/view/277 |
| Tags: |
Add Tag
No Tags, Be the first to tag this record!
|
| Summary: | Osmanlı Devleti, kendisinden önceki İslâm devletlerinden tevarüs ettiği Şeyhülislâmlığı bir müessese haline getirmiştir. Devletin kuruluşundan itibaren var olan Şeyhülislâmlık, 1826 yılında Yeniçeri Ocağı’nın kaldırılmasıyla birlikte sabit ve müstakil bir mekâna taşınmıştır. Şeyhülislâmlığın 1827 yılında Ağa Kapısına nakledilmesiyle birlikte fetvâ hizmeti de bu mekânda yürütülmüş ve 1836’da kazaskerlik ve İstanbul Kadıları Fetvâhâne’nin bulunduğu Bâb-ı Meşîhat’e taşınmıştır. Osmanlı ilmiye sınıfı ve din bürokrasisini meydana getiren bu kurum, tarihi süreçte “Şeyhülislâmlık”, “Bâb-ı Meşîhat”, “Bâb-ı Fetvâ”, “Dâire-i İlmiye”, “Meşîhat”, “Dâire-i Meşîhat”, “Makâm-ı Meşîhat”, “Meşîhat-i İslâmiyye”, “Fetvâhâne” ve “Fetvâhâne-i Âlî” gibi çeşitli isimlerle anılmıştır. Tanzimat’tan sonra diğer kurumlarla birlikte Şeyhülislâmlık da devletin bürokratik yapısında yerini almış ve sistematik bir şekilde örgütlenmiştir. Tarihi süreçte dinî, hukukî ve eğitim alanındaki birimleri ile faaliyet gösteren ve günümüzdeki Diyanet İşleri Başkanlığı, Adalet Bakanlığı ve Millî Eğitim Bakanlığı’nın görevlerini yürütmüş olan Şeyhülislâmlık, 1900-1924 yıllarında devlet yapısındaki değişiklikler neticesinde görev, yetki ve sorumluluklarının bir kısmını yeni kurulan bakanlıklara devretmiştir. Şeyhülislâmlığın ilmi mirasını barındıran Meşîhat Arşivi, Şeyhülislâmlığın bürokratik yapısını, teşkilat sistemini ve resmî yazışmalarını yani diplomatikasını günümüze taşıyan en kıymetli kaynaktır. Şeyhülislâmlık binalarının mimari yapısı, kurumun bürokratik yapısı ve işleyişi bu belgeler sayesinde günümüze taşınmıştır. Bu çalışmada Şeyhülislamlıktan İstanbul Müftülüğü’ne geçiş sürecinde Bâb-ı Meşîhat’in tanıklık ettiği mekânsal serüven ve Şeyhülislamlık Arşivi’ndeki 5.454 adet defter ve bir milyon adedin üzerindeki evrakının serencâmı detaylı bir şekilde ele alınmıştır. Bu çalışmada, metodolojik olarak mikrotarih yaklaşımına göre hareket edilmiştir. Ayrıntılardan yola çıkarak yaşanmış olayların açıklığa kavuşturulması anlamına gelen mikrotarih yaklaşımla Şeyhülislamlık arşivi evrakı özelinde Meşihat Makamının ve arşiv evrakının günümüze ulaşma serüveni ortaya konulmuştur. Çalışmamız neticesinde fetvâhane-i âlî, hey’et-i iftâiyye, îlâmât-ı şer’iyye, meclis-i tetkîkât-ı şer’iyye, ders vekâleti ve meclis-i mesâlih-i talebe, tetkîk-i mesâhif ve müellefât-ı şer’iyye meclisi, meclis-i meşâyih, mektûbî dâiresi, ilmiyye muhâsebât dâiresi, emvâl-i eytâm ve beytü’l-mal müdüriyeti, memûrîn müdüriyeti, sicill-i ahvâl müdüriyeti, evrak müdüriyeti, Dâire-i celîle-i fetvâ penâhi tabâbeti, şer’î mehâkim, çeşitli encümenler ve medreseler olmak üzere geniş bir teşkilat yapısına sahip olan Meşihat Makamının geçirdiği yangın, tamir, tadilat ve restorasyonlar neticesinde arşiv defter ve belgelerinin günümüze kadar ulaşmadığı tespit edilmiştir. Ayrıca 1924’ten sonra Şeyhülislamlık binalarının bir kısmının devredilmesi ve bir kısmının da yanması sonucu arşiv kaynaklarının çoğunun yok olduğu izah edilmiştir. |
|---|---|
| ISSN: | 2980-3543 |