Fâtımî-Midrârî Siyasî ve Askerî ilişkileri (297-362/909-973)
Kurulduğu andan itibaren yayılmacı bir politika izleyen Fâtımîler, kısa süre içerisinde Mağrib’in genelini ele geçirme başarısı göstermiştir. Bölgede bulunan hanedanlıklardan biri olan Mağribü’l-Aksâ’daki Sicilmâse merkezli Hâricî Midrârîler, Fâtımîlerin yayılmacı politikasının etkisi altında kalmış...
Saved in:
| Main Author: | |
|---|---|
| Format: | Article |
| Language: | English |
| Published: |
Habip Demir
2024-12-01
|
| Series: | Turkish Journal of Shiite Studies |
| Subjects: | |
| Online Access: | https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/4200477 |
| Tags: |
Add Tag
No Tags, Be the first to tag this record!
|
| _version_ | 1832592239030697984 |
|---|---|
| author | Furkan Erbaş |
| author_facet | Furkan Erbaş |
| author_sort | Furkan Erbaş |
| collection | DOAJ |
| description | Kurulduğu andan itibaren yayılmacı bir politika izleyen Fâtımîler, kısa süre içerisinde Mağrib’in genelini ele geçirme başarısı göstermiştir. Bölgede bulunan hanedanlıklardan biri olan Mağribü’l-Aksâ’daki Sicilmâse merkezli Hâricî Midrârîler, Fâtımîlerin yayılmacı politikasının etkisi altında kalmıştır. Fâtımîlerin kurulmasından önce bağımsız hareket eden Midrârîler, Fâtımîlerin tarih sahnesine çıkmalarıyla siyasî ve askerî olarak geri plana düşmüşlerdir. Midrârîler, Fâtımîlerin ilk halifesi Ubeydullâh el-Mehdî’nin Mağribü’l-Aksâ’da hâkimiyet kurma teşebbüsleri neticesinde Fâtımî vasalı haline gelmişlerdir. Çok geçmeden Mağrib’in farklı bölgelerinde arka arkaya meydana gelen iç isyanlar, Fâtımîlerin hâkimiyet altına aldığı hanedanlık ve emirlikleri kontrol altında tutmasını zorlaştırmıştır. Bu durum, kısa sürede Endülüs Emevî Devleti’nin Mağrib coğrafyasına müdâhil olmasına sebebiyet vermiştir. Fâtımîler ile Endülüs Emevî Devleti arasında Mağrib’de süren iktidar mücadelesinin şiddetlenmesiyle Midrârî Hnedanlığı, iki taraf arasındaki mücadelenin etki alanına dâhil olmuş ve çok geçmeden Endülüs Emevî Devleti’nin nüfuzu altına girmişlerdir. Daha sonra Midrârîler halifelik ilân ederek Fâtımîlere karşı açıktan düşman olduklarını göstermişlerdir. Ancak bu adımları Fâtımîler tarafından bir kez daha itaat altına alınmalarına sebebiyet vermiştir. Yarım asırdan daha uzun bir süre devam eden ikili ilişkiler hem hanedanların birbiriyle etkileşimini göstermesi açısından hem de Mağrib gibi zor bir coğrafyada hızlı değişen dengeleri ortaya koyması açısından dikkat çekici nitelikte olmuştur. Bu çalışmada Şiî ve Hâricî iki ayrı mezhebî geleneğe mensup hanedanlığın birbirleriyle mücadelesi incelenmiştir. Konu, Mağrib’de Şiî-Hâricî ilişkileri hakkında ortaya konulan çalışmaların niceliği ve yetersizliği dolayısıyla önem arz etmekte olup özgündür. Bununla birlikte tespit edebildiğimiz kadarıyla her iki tarafın mezhebî aidiyetlerinin doğrudan bir çekişme zemini teşkil ettiğine dair kaynaklarda malumat bulunmamasından ötürü ikili ilişkilerin siyasî ve askerî yönü ve bunların yansımaları ele alınmıştır. Çalışmanın hedefi aslî kaynaklar ışığında Fâtımî-Midrârî ilişkilerinin çerçevesini ortaya koymaya yönelik olacaktır. Ayrıca ilgili dönemde Mağrib’in genel durumu hakkında da bilgi sahibi olmamıza imkân tanıyacaktır. |
| format | Article |
| id | doaj-art-b85e16da98c444dc8901f4a99462bf18 |
| institution | Kabale University |
| issn | 2687-1882 |
| language | English |
| publishDate | 2024-12-01 |
| publisher | Habip Demir |
| record_format | Article |
| series | Turkish Journal of Shiite Studies |
| spelling | doaj-art-b85e16da98c444dc8901f4a99462bf182025-01-21T12:56:02ZengHabip DemirTurkish Journal of Shiite Studies2687-18822024-12-016213214810.48203/siader.15459501529Fâtımî-Midrârî Siyasî ve Askerî ilişkileri (297-362/909-973)Furkan Erbaş0https://orcid.org/0000-0002-2021-6445Iğdır Üniversitesi İlahiyat FakültesiKurulduğu andan itibaren yayılmacı bir politika izleyen Fâtımîler, kısa süre içerisinde Mağrib’in genelini ele geçirme başarısı göstermiştir. Bölgede bulunan hanedanlıklardan biri olan Mağribü’l-Aksâ’daki Sicilmâse merkezli Hâricî Midrârîler, Fâtımîlerin yayılmacı politikasının etkisi altında kalmıştır. Fâtımîlerin kurulmasından önce bağımsız hareket eden Midrârîler, Fâtımîlerin tarih sahnesine çıkmalarıyla siyasî ve askerî olarak geri plana düşmüşlerdir. Midrârîler, Fâtımîlerin ilk halifesi Ubeydullâh el-Mehdî’nin Mağribü’l-Aksâ’da hâkimiyet kurma teşebbüsleri neticesinde Fâtımî vasalı haline gelmişlerdir. Çok geçmeden Mağrib’in farklı bölgelerinde arka arkaya meydana gelen iç isyanlar, Fâtımîlerin hâkimiyet altına aldığı hanedanlık ve emirlikleri kontrol altında tutmasını zorlaştırmıştır. Bu durum, kısa sürede Endülüs Emevî Devleti’nin Mağrib coğrafyasına müdâhil olmasına sebebiyet vermiştir. Fâtımîler ile Endülüs Emevî Devleti arasında Mağrib’de süren iktidar mücadelesinin şiddetlenmesiyle Midrârî Hnedanlığı, iki taraf arasındaki mücadelenin etki alanına dâhil olmuş ve çok geçmeden Endülüs Emevî Devleti’nin nüfuzu altına girmişlerdir. Daha sonra Midrârîler halifelik ilân ederek Fâtımîlere karşı açıktan düşman olduklarını göstermişlerdir. Ancak bu adımları Fâtımîler tarafından bir kez daha itaat altına alınmalarına sebebiyet vermiştir. Yarım asırdan daha uzun bir süre devam eden ikili ilişkiler hem hanedanların birbiriyle etkileşimini göstermesi açısından hem de Mağrib gibi zor bir coğrafyada hızlı değişen dengeleri ortaya koyması açısından dikkat çekici nitelikte olmuştur. Bu çalışmada Şiî ve Hâricî iki ayrı mezhebî geleneğe mensup hanedanlığın birbirleriyle mücadelesi incelenmiştir. Konu, Mağrib’de Şiî-Hâricî ilişkileri hakkında ortaya konulan çalışmaların niceliği ve yetersizliği dolayısıyla önem arz etmekte olup özgündür. Bununla birlikte tespit edebildiğimiz kadarıyla her iki tarafın mezhebî aidiyetlerinin doğrudan bir çekişme zemini teşkil ettiğine dair kaynaklarda malumat bulunmamasından ötürü ikili ilişkilerin siyasî ve askerî yönü ve bunların yansımaları ele alınmıştır. Çalışmanın hedefi aslî kaynaklar ışığında Fâtımî-Midrârî ilişkilerinin çerçevesini ortaya koymaya yönelik olacaktır. Ayrıca ilgili dönemde Mağrib’in genel durumu hakkında da bilgi sahibi olmamıza imkân tanıyacaktır.https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/4200477islamic historyshi‘akhāricismfāṭimidsmidrārīdsi̇slâm tarihişîahâricîlikfâtımîlermidrârîler |
| spellingShingle | Furkan Erbaş Fâtımî-Midrârî Siyasî ve Askerî ilişkileri (297-362/909-973) Turkish Journal of Shiite Studies islamic history shi‘a khāricism fāṭimids midrārīds i̇slâm tarihi şîa hâricîlik fâtımîler midrârîler |
| title | Fâtımî-Midrârî Siyasî ve Askerî ilişkileri (297-362/909-973) |
| title_full | Fâtımî-Midrârî Siyasî ve Askerî ilişkileri (297-362/909-973) |
| title_fullStr | Fâtımî-Midrârî Siyasî ve Askerî ilişkileri (297-362/909-973) |
| title_full_unstemmed | Fâtımî-Midrârî Siyasî ve Askerî ilişkileri (297-362/909-973) |
| title_short | Fâtımî-Midrârî Siyasî ve Askerî ilişkileri (297-362/909-973) |
| title_sort | fatimi midrari siyasi ve askeri iliskileri 297 362 909 973 |
| topic | islamic history shi‘a khāricism fāṭimids midrārīds i̇slâm tarihi şîa hâricîlik fâtımîler midrârîler |
| url | https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/4200477 |
| work_keys_str_mv | AT furkanerbas fatımimidrarisiyasiveaskeriiliskileri297362909973 |