SA’DÎ’NİN BOSTAN’INDA BAZI AHLÂKÎ MESAJLAR ve MANTIKSAL İNCELİKLER
Sa’di Şirazî, dil, edebiyat, hikmet, siyaset ve ahlak alanlarında Doğu ve Batıdaşöhret bulmuş önemli bir şair düşünürdür. Ünlü eseri Bostan’ı, 1257 yılında,dostluğunu kazandığı Salgurlu hükümdarı Ebubekir Zengi’nin adına yazmıştır.Onun hedefinin insanlara dini güzellikleri anlatmak, ahlakî güzellikl...
Saved in:
| Main Author: | |
|---|---|
| Format: | Article |
| Language: | English |
| Published: |
Türk Felsefe Derneği
2012-12-01
|
| Series: | Felsefe Dünyası |
| Subjects: | |
| Online Access: | https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1469021 |
| Tags: |
Add Tag
No Tags, Be the first to tag this record!
|
| Summary: | Sa’di Şirazî, dil, edebiyat, hikmet, siyaset ve ahlak alanlarında Doğu ve Batıdaşöhret bulmuş önemli bir şair düşünürdür. Ünlü eseri Bostan’ı, 1257 yılında,dostluğunu kazandığı Salgurlu hükümdarı Ebubekir Zengi’nin adına yazmıştır.Onun hedefinin insanlara dini güzellikleri anlatmak, ahlakî güzellikleri kazandırmak,hak ve adâletin hâkim olduğu bir yapıyı işlemek olduğu anlaşılmaktadır.Sa’di’nin ahlakı, temelini ve izahını dinden alır. İnsan (tevazu, hikmet,şecaat, adâlet, merhamet, hilm, tevazu, hoşgörü, çalışma, cömertlik, kanaat, vefagibi) olumlu ahlaki değerlerde içselleşmeli, olumsuz vasıflardan sıyrılmalıdır.Kötülük, iyiliğin zıddına, olumsuz bir ahlakî değerdir. Haliyle, kötü kişinin dekibirlilik, riyakârlık, kıskançlık, şehvet düşkünlüğü, cimrilik, cahillik gibi birçokolumsuz sıfatları ve özellikleri vardır. Bunlardan sıyrılmak için ciddi bir nefseğitimi gerekmektedir.Sa’di’nin Bostan’ında siyaset ahlakı önemli yer tutar. Onun siyasetahlâkında halk esastır. Halkın refahı ve mutluluğunu sağlamak için Sultana çokönemli öğütler verilir. Sa’di, önce nesneyi, fikirleri kıstasa/ölçüye/mihenk taşınavurma yani nesnel ölçü bulma gereğini belirtir, yer yer, doğru, mantıklı ve tutarlıolmaya vurgu yapar; iddiayı delillendirmenin, mantıklı delil getirmenin gereğineve önemine işaret eder. O, yer yer, teori ile pratiği birleştirir. Bostan’da, mantığınana ilkelerinden olan sebeplilik ve çeşitli önerme tipleriyle karşılaşılır. Yineaynı eserde çoğu örtük, bir kısmı da şartlı olmak üzere çok sayıda kıyas örneklerigörülür. Bostan’da analojilere ve temsili anlatıma bolca yer verilir. Sözkonusuesere içerik mantığı açısından bakıldığında burhan, cedel, hitabet, şiir ve safsataile ilgili hayli malzeme bulunur. Aynı kitapta görünüş-gerçek, şekil-mâna ayırımınadikkat etmemek, zann, gaflet, hırs, tamah, kızmak, öfkelenmek yanlışa düşme nedeni olarak gösterilmektedir. Çelişik zan, yanlış neden, popüler olanabaşvurma gibi yanlışlara örnek olabilecek misaller bulunur.Bostan’da yer alan örneklerden anlaşıldığına göre, insanın yanlışlara karşıkorunması için akıllı, uyanık, tedbirli, sabırlı sağlam iradeli ve temyiz gücününyerinde olması, gerekmektedir. Özeleştiride bulunmak, nefsi eğitmek, uygun olanıyapmak da kişiyi yanlışlara karşı önemli ölçüde koruyacaktır. |
|---|---|
| ISSN: | 1301-0875 |