KUTADGU BİLİG’TE METAFORİK DİL VE KUT FELSEFESİ
Siyasetname, İslam edebiyatında idarecilere yöneticilik sanatına dair bilgilerveren eserlerin genel adıdır. Kutadgu Bilig’in de genelde bir “siyasetname”olduğu kabul edile gelmiştir. Esasen bu sınırlandırıcı kanaat, Kutadgu Bilig’inTürk tefekkür tarihindeki yerini ve etkisini kavramada, son dönemler...
Saved in:
| Main Author: | |
|---|---|
| Format: | Article |
| Language: | English |
| Published: |
Türk Felsefe Derneği
2013-12-01
|
| Series: | Felsefe Dünyası |
| Subjects: | |
| Online Access: | https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1486739 |
| Tags: |
Add Tag
No Tags, Be the first to tag this record!
|
| _version_ | 1832571051113971712 |
|---|---|
| author | Süleyman Dönmez |
| author_facet | Süleyman Dönmez |
| author_sort | Süleyman Dönmez |
| collection | DOAJ |
| description | Siyasetname, İslam edebiyatında idarecilere yöneticilik sanatına dair bilgilerveren eserlerin genel adıdır. Kutadgu Bilig’in de genelde bir “siyasetname”olduğu kabul edile gelmiştir. Esasen bu sınırlandırıcı kanaat, Kutadgu Bilig’inTürk tefekkür tarihindeki yerini ve etkisini kavramada, son dönemlerde yapılanbirkaç çalışma istisna edilirse, belirleyici de olmuştur. Oysa Kutadgu Bilig’insadece bir siyasetname olmadığı çok açıktır.Türk-tefekkürünün önemli bir kesitini doldurabilecek vasıfları haiz bir“klasiktir” Kutadgu Bilig. Öyle ki, eserin müellifi Yusuf Has Hâcib, eserinde teşekkülve İslamlaşma asırlarına ait birikimi ve devrindeki fikir akımlarını dört“mecazî/metaforik” şahsiyet üzerinden akıcı bir üslupla gün yüzüne çıkarır.Eserin “mesnevi” tarzında inşa edilmesindeki ayrıcalık, tercih edilen usulünbir takım şekli kolaylıklar sağlamasından öte, en küçük parçada dahi anlambütünlüğü veren bir “manzum” olarak tasarlanmasında aranmalıdır. “Manzum”eserlerde özellikle toplumsal konulara ağırlık verildiği, eğitici ve öğretici olduklarıda unutulmamalıdır.Bir “manzum” eser olarak Kutadgu Bilig, edebi değeri yanında “hakikati”dilin takati ölçüsünde “mecaz/metafor” yoluyla aktaran bir şaheserdir. Buradaniçin “mecazî dil” ön plandadır? Bu sual, bugüne kadar Kutatgu Bilig üzerineyapılan çalışmalarda göz ardı edilmiştir. Oysa Türk tefekkür tarihinin eriştiği seviyeyikavramada kesinlikle üzerine durulması gereken bir husustur “mecazî dil.”“Mecaz”, esasen dışarıda olan hakikati ya da değerleri herhangi bir indirgemeyetabi tutmadan kavramanın ve kavratmanın vasıtasıdır.“Kut”, soyut bir değerdir. Türkiye Türkçesinde “mutluluk, saadet, devlet,sürekli esenlik, gönenç, uğur, baht, talih” kavramlarıyla karşılanmıştır. O, tarihselsüreçte, özellikle de günümüz Türkçesinde, zihniyet bağlamında dikkate değeranlam dönüşümlerine uğramış görünmektedir.“Kut”, dışarıdadır. Ama “içte” tezahür eder. İnşası ise “içten dışa” doğrudur.“Mecazi dil” ise taşıyıcıdır. Tıpkı aslen dışta olan hakikatin içe tekabül edengönülde karşılık bularak “metaforik dil” ile taşınması gibi. Elbette dil yoluylamecazen ortaya dökülenin “hakikatin kendisi olma” imkânı yoktur. Ama “mecaz”,hakikati anlam kaybına uğratmadan gönüllere ulaştırabilmede en güveniliryoldur.İşte bu çalışmada yüksek bir kavrayışın ürünü olan Kutatgu Bilig’te temel“hakikat olan kut”, ipuçları verilen “metafor” kavramı bağlamında felsefî birokumaya tâbi tutulacaktır. |
| format | Article |
| id | doaj-art-a8596c1cb9c44cbda47eb6e1229824c8 |
| institution | Kabale University |
| issn | 1301-0875 |
| language | English |
| publishDate | 2013-12-01 |
| publisher | Türk Felsefe Derneği |
| record_format | Article |
| series | Felsefe Dünyası |
| spelling | doaj-art-a8596c1cb9c44cbda47eb6e1229824c82025-02-02T13:22:46ZengTürk Felsefe DerneğiFelsefe Dünyası1301-08752013-12-015866842040KUTADGU BİLİG’TE METAFORİK DİL VE KUT FELSEFESİSüleyman Dönmez0ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ, İLAHİYAT FAKÜLTESİ, FELSEFE VE DİN BİLİMLERİ BÖLÜMÜ, FELSEFE TARİHİ ANABİLİM DALISiyasetname, İslam edebiyatında idarecilere yöneticilik sanatına dair bilgilerveren eserlerin genel adıdır. Kutadgu Bilig’in de genelde bir “siyasetname”olduğu kabul edile gelmiştir. Esasen bu sınırlandırıcı kanaat, Kutadgu Bilig’inTürk tefekkür tarihindeki yerini ve etkisini kavramada, son dönemlerde yapılanbirkaç çalışma istisna edilirse, belirleyici de olmuştur. Oysa Kutadgu Bilig’insadece bir siyasetname olmadığı çok açıktır.Türk-tefekkürünün önemli bir kesitini doldurabilecek vasıfları haiz bir“klasiktir” Kutadgu Bilig. Öyle ki, eserin müellifi Yusuf Has Hâcib, eserinde teşekkülve İslamlaşma asırlarına ait birikimi ve devrindeki fikir akımlarını dört“mecazî/metaforik” şahsiyet üzerinden akıcı bir üslupla gün yüzüne çıkarır.Eserin “mesnevi” tarzında inşa edilmesindeki ayrıcalık, tercih edilen usulünbir takım şekli kolaylıklar sağlamasından öte, en küçük parçada dahi anlambütünlüğü veren bir “manzum” olarak tasarlanmasında aranmalıdır. “Manzum”eserlerde özellikle toplumsal konulara ağırlık verildiği, eğitici ve öğretici olduklarıda unutulmamalıdır.Bir “manzum” eser olarak Kutadgu Bilig, edebi değeri yanında “hakikati”dilin takati ölçüsünde “mecaz/metafor” yoluyla aktaran bir şaheserdir. Buradaniçin “mecazî dil” ön plandadır? Bu sual, bugüne kadar Kutatgu Bilig üzerineyapılan çalışmalarda göz ardı edilmiştir. Oysa Türk tefekkür tarihinin eriştiği seviyeyikavramada kesinlikle üzerine durulması gereken bir husustur “mecazî dil.”“Mecaz”, esasen dışarıda olan hakikati ya da değerleri herhangi bir indirgemeyetabi tutmadan kavramanın ve kavratmanın vasıtasıdır.“Kut”, soyut bir değerdir. Türkiye Türkçesinde “mutluluk, saadet, devlet,sürekli esenlik, gönenç, uğur, baht, talih” kavramlarıyla karşılanmıştır. O, tarihselsüreçte, özellikle de günümüz Türkçesinde, zihniyet bağlamında dikkate değeranlam dönüşümlerine uğramış görünmektedir.“Kut”, dışarıdadır. Ama “içte” tezahür eder. İnşası ise “içten dışa” doğrudur.“Mecazi dil” ise taşıyıcıdır. Tıpkı aslen dışta olan hakikatin içe tekabül edengönülde karşılık bularak “metaforik dil” ile taşınması gibi. Elbette dil yoluylamecazen ortaya dökülenin “hakikatin kendisi olma” imkânı yoktur. Ama “mecaz”,hakikati anlam kaybına uğratmadan gönüllere ulaştırabilmede en güveniliryoldur.İşte bu çalışmada yüksek bir kavrayışın ürünü olan Kutatgu Bilig’te temel“hakikat olan kut”, ipuçları verilen “metafor” kavramı bağlamında felsefî birokumaya tâbi tutulacaktır.https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1486739kutadgu biligkuthakikatgönülmetaformecazî dilyusuf has hacib.kutadgu biligkutrealityheartmetaphormetaphorical languageyusūf khāṣṣ ḥājib. |
| spellingShingle | Süleyman Dönmez KUTADGU BİLİG’TE METAFORİK DİL VE KUT FELSEFESİ Felsefe Dünyası kutadgu bilig kut hakikat gönül metafor mecazî dil yusuf has hacib. kutadgu bilig kut reality heart metaphor metaphorical language yusūf khāṣṣ ḥājib. |
| title | KUTADGU BİLİG’TE METAFORİK DİL VE KUT FELSEFESİ |
| title_full | KUTADGU BİLİG’TE METAFORİK DİL VE KUT FELSEFESİ |
| title_fullStr | KUTADGU BİLİG’TE METAFORİK DİL VE KUT FELSEFESİ |
| title_full_unstemmed | KUTADGU BİLİG’TE METAFORİK DİL VE KUT FELSEFESİ |
| title_short | KUTADGU BİLİG’TE METAFORİK DİL VE KUT FELSEFESİ |
| title_sort | kutadgu bilig te metaforik dil ve kut felsefesi |
| topic | kutadgu bilig kut hakikat gönül metafor mecazî dil yusuf has hacib. kutadgu bilig kut reality heart metaphor metaphorical language yusūf khāṣṣ ḥājib. |
| url | https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1486739 |
| work_keys_str_mv | AT suleymandonmez kutadgubiligtemetaforikdilvekutfelsefesi |