Mısır Meselesinin Gölgesinde 1838 Ticaret Antlaşması
Koalisyon Savaşlarıyla Avrupa’da yaşanan kavga 1798’de Napolyon’un Mısır’a düzenlediği seferle Doğu Akdeniz’e sıçradığında Osmanlı idari yapısındaki çatlağı büyüttü. Osmanlı’nın bölgedeki yetersizliğinin nelere mal olacağının farkında olan İngilizler Mısır’da bir şekilde kontrolü sağlayıp Doğu Akden...
Saved in:
| Main Author: | |
|---|---|
| Format: | Article |
| Language: | English |
| Published: |
Sivas Cumhuriyet Üniversitesi
2023-01-01
|
| Series: | Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi |
| Subjects: | |
| Online Access: | https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/2657990 |
| Tags: |
Add Tag
No Tags, Be the first to tag this record!
|
| Summary: | Koalisyon Savaşlarıyla Avrupa’da yaşanan kavga 1798’de Napolyon’un Mısır’a düzenlediği seferle Doğu Akdeniz’e sıçradığında Osmanlı idari yapısındaki çatlağı büyüttü. Osmanlı’nın bölgedeki yetersizliğinin nelere mal olacağının farkında olan İngilizler Mısır’da bir şekilde kontrolü sağlayıp Doğu Akdeniz’de Fransızları devre dışı bırakmak istedi. Osmanlı iç karışıklıkların üstesinden gelemezken, valiliğe atadığı Mehmed Ali Paşa’nın verdiği mücadele ve Avrupa’da devam eden Koalisyon Savaşlarının yarattığı baskı nedeniyle İngilizler Mısır’da tutunamadı. Mehmed Ali Paşa yenilik ve yatırımlarıyla Mısır’ı kalkındırmakla kalmadı, devletin Arabistan ve Sudan’daki iktidarını merkezi yönetimi rahatsız edecek düzeyde geliştirdi. 1830’da baş gösteren ihtilallerin yarattığı karışıklıklardan da istifade etmek isteyen Mehmed Ali Paşa Yunan meselesinin halli için sağladığı desteğin karşılığını alamayınca 1831’de devlete karşı isyan etti. İlerleyen Mısır ordusunun Anadolu’ya girişine engel olamayan Osmanlı’nın tek çıkar yolu, Büyük Devletler arasındaki çıkar çatışmalarından yararlanmaktı. Büyük Devletler ise Osmanlı’nın zayıflığı dolayısıyla Avrupa barışının bozulmasından endişeliydi. Nitekim 1833’te Mehmed Ali Paşa ile Kütahya Antlaşmasının ve ardından Rusya ile Hünkar İskelesi Antlaşmasının imzalanmasıyla Mısır meselesi beynelmilel bir sorun haline gelirken, Boğazlar’ın salahiyeti de tartışma konusu oldu. Osmanlı diplomatik girişimlerde bulunarak İngiliz hükümeti ile ittifak kurup, Mehmed Ali Paşa sorununu tamamen çözmeye çalıştı. Mısır meselesinin çözümünde İngilizlerin beklenen adımları atmaması II. Mahmud’u giderek daha fazla endişeye sevk etti. Hariciye Nazırı Mustafa Reşid Paşa’nın da etkisiyle İngilizlerin plan ve önerisine ikna olan II. Mahmud antlaşma görüşmelerinin bir an evvel sonuçlandırılması talimatını verdi. Osmanlı için ticaret antlaşması öncelikli hedefi değildi. Zira II. Mahmud’un amacı, siyasi prestij meselesi haline gelen Mehmed Ali Paşa’dan ne pahasına olursa olsun kurtulmaktı. Biraz da isteksiz ve çaresizlikle kabul edilen antlaşma ile İngilizlerin hammadde ve pazar ihtiyacına önemli ölçüde cevap verilecekti. |
|---|---|
| ISSN: | 1303-1279 |