TELHÎS-İ MEHÂSİNÜ’L-EDEB: GELİBOLULU MUSTAFA ÂLÎ’NİN ESERİNİN OSMANZÂDE AHMED TÂİB TARAFINDAN YENİDEN YORUMLANMASI
Mehâsinü’l-Âdâb, Devlet adamlarına yönelik ahlakî öğütler içeren önemli bir eserdir. Gelibolulu Mustafa Âlî, bu eseri Câhiz’in Minhâcü’s-sülûk ilâ Âdâbı Sohbeti’l-mülûk isimli eserini Türkçeye tercüme edip, Osmanlı İmparatorluğu’yla ilgili bazı eklemeler yapmak suretiyle hazırlamıştır. Mehâsinü’l-Âd...
Saved in:
| Main Author: | |
|---|---|
| Format: | Article |
| Language: | Azerbaijani |
| Published: |
Atatürk University
2024-12-01
|
| Series: | Tarih ve Tarihçi |
| Subjects: | |
| Online Access: | https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/4219057 |
| Tags: |
Add Tag
No Tags, Be the first to tag this record!
|
| _version_ | 1832086573662863360 |
|---|---|
| author | Süleyman Lokmacı |
| author_facet | Süleyman Lokmacı |
| author_sort | Süleyman Lokmacı |
| collection | DOAJ |
| description | Mehâsinü’l-Âdâb, Devlet adamlarına yönelik ahlakî öğütler içeren önemli bir eserdir. Gelibolulu Mustafa Âlî, bu eseri Câhiz’in Minhâcü’s-sülûk ilâ Âdâbı Sohbeti’l-mülûk isimli eserini Türkçeye tercüme edip, Osmanlı İmparatorluğu’yla ilgili bazı eklemeler yapmak suretiyle hazırlamıştır. Mehâsinü’l-Âdâb 17. yüzyılda Osman-zâde Ahmed Tâib tarafından özetlenerek Telhîs-i Mehâsinü’l-Edeb olarak adlandırılmış ve dönemin önemli devlet adamlarından Damat İbrahim Paşa’ya sunulmuştur. Osman-zâde Ahmed Tâib, Telhîs’i hazırlarken Mustafa Âlî’nin edebî üslubunu ve tarihçiliğini eleştirerek, daha sade ve anlaşılır bir dil kullanmayı tercih etmiştir. Ayrıca Mustafa Âlî’nin ilmiye sınıfına yönelik eleştirilerini âlimlere saygısızlık olarak gördüğünden telhîste bu eleştirilere yer vermemiştir. Telhîs-i Mehâsinü’l-Edeb’de dikkat çeken bir diğer husus ise Osman-zâde Ahmed Tâib’in dönemin sosyal ve siyasî atmosferini eleştirmekten çekinmesi ve bu konulara yer vermemesidir. Bu açıdan bakıldığında, Tâib’in düşünce dünyası ve edebî anlayışı hakkında önemli ipuçları sunmaktadır. Çalışmanın amacı, Gelibolulu Mustafa Âlî'nin Mehâsinü'l-Âdâb adlı eserinin özeti olan Telhîs-i Mehâsinü'l-Edeb üzerinde detaylı bir inceleme yaparak, eserin ortaya çıkış sürecini ve içeriğini ortaya koymaktır. Üç bölümden oluşan çalışmamızın birinci bölümde Osman-zâde Ahmed Tâib’in hayatı ve eserleri üzerinde durulmuştur. İkinci bölümde Telhîs-i Mehâsinü’l-Edeb’e ait tespit edebildiğimiz nüshalar tanıtılmış, isimlendirilmesi ve muhtevası hakkında bilgi verilmiş, Osman-zâde Ahmed Tâib’in Mustafa Âlî’ye yönelik eleştirileri ve esere yapmış olduğu müdahaleler örneklendirilerek okuyucuya sunulmuştur. Çalışmanın üçüncü bölümü ise Telhîs-i Mehâsinü’l-Edeb’in günümüz Türkçesine sadeleştirilmesinden ibarettir. Sadeleştirme yapılırken Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesinde, Bağdatlı Vehbi Koleksiyonunda 1510 no ile kayıtlı bulunan nüsha esas alınmıştır. Sadeleştirme kısmında, metinde yer alan şiirler düz yazı olarak aktarılmış ve hikâyelere yer verilmemiştir. |
| format | Article |
| id | doaj-art-595636f76b0b4ed8aa6ecc4bc76fc3c4 |
| institution | Kabale University |
| issn | 2822-4930 |
| language | Azerbaijani |
| publishDate | 2024-12-01 |
| publisher | Atatürk University |
| record_format | Article |
| series | Tarih ve Tarihçi |
| spelling | doaj-art-595636f76b0b4ed8aa6ecc4bc76fc3c42025-02-06T11:15:13ZazeAtatürk UniversityTarih ve Tarihçi2822-49302024-12-0132547510.5281/zenodo.1426031755TELHÎS-İ MEHÂSİNÜ’L-EDEB: GELİBOLULU MUSTAFA ÂLÎ’NİN ESERİNİN OSMANZÂDE AHMED TÂİB TARAFINDAN YENİDEN YORUMLANMASISüleyman Lokmacı0https://orcid.org/0000-0001-8526-1725ERZURUM TEKNİK ÜNİVERSİTESİMehâsinü’l-Âdâb, Devlet adamlarına yönelik ahlakî öğütler içeren önemli bir eserdir. Gelibolulu Mustafa Âlî, bu eseri Câhiz’in Minhâcü’s-sülûk ilâ Âdâbı Sohbeti’l-mülûk isimli eserini Türkçeye tercüme edip, Osmanlı İmparatorluğu’yla ilgili bazı eklemeler yapmak suretiyle hazırlamıştır. Mehâsinü’l-Âdâb 17. yüzyılda Osman-zâde Ahmed Tâib tarafından özetlenerek Telhîs-i Mehâsinü’l-Edeb olarak adlandırılmış ve dönemin önemli devlet adamlarından Damat İbrahim Paşa’ya sunulmuştur. Osman-zâde Ahmed Tâib, Telhîs’i hazırlarken Mustafa Âlî’nin edebî üslubunu ve tarihçiliğini eleştirerek, daha sade ve anlaşılır bir dil kullanmayı tercih etmiştir. Ayrıca Mustafa Âlî’nin ilmiye sınıfına yönelik eleştirilerini âlimlere saygısızlık olarak gördüğünden telhîste bu eleştirilere yer vermemiştir. Telhîs-i Mehâsinü’l-Edeb’de dikkat çeken bir diğer husus ise Osman-zâde Ahmed Tâib’in dönemin sosyal ve siyasî atmosferini eleştirmekten çekinmesi ve bu konulara yer vermemesidir. Bu açıdan bakıldığında, Tâib’in düşünce dünyası ve edebî anlayışı hakkında önemli ipuçları sunmaktadır. Çalışmanın amacı, Gelibolulu Mustafa Âlî'nin Mehâsinü'l-Âdâb adlı eserinin özeti olan Telhîs-i Mehâsinü'l-Edeb üzerinde detaylı bir inceleme yaparak, eserin ortaya çıkış sürecini ve içeriğini ortaya koymaktır. Üç bölümden oluşan çalışmamızın birinci bölümde Osman-zâde Ahmed Tâib’in hayatı ve eserleri üzerinde durulmuştur. İkinci bölümde Telhîs-i Mehâsinü’l-Edeb’e ait tespit edebildiğimiz nüshalar tanıtılmış, isimlendirilmesi ve muhtevası hakkında bilgi verilmiş, Osman-zâde Ahmed Tâib’in Mustafa Âlî’ye yönelik eleştirileri ve esere yapmış olduğu müdahaleler örneklendirilerek okuyucuya sunulmuştur. Çalışmanın üçüncü bölümü ise Telhîs-i Mehâsinü’l-Edeb’in günümüz Türkçesine sadeleştirilmesinden ibarettir. Sadeleştirme yapılırken Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesinde, Bağdatlı Vehbi Koleksiyonunda 1510 no ile kayıtlı bulunan nüsha esas alınmıştır. Sadeleştirme kısmında, metinde yer alan şiirler düz yazı olarak aktarılmış ve hikâyelere yer verilmemiştir.https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/4219057osmanlı tarihçiliğigelibolulu mustafa âlîosman-zâde ahmed tâibmehâsinü’l-âdâbtelhîs-i mehâsinü’l-edeb. |
| spellingShingle | Süleyman Lokmacı TELHÎS-İ MEHÂSİNÜ’L-EDEB: GELİBOLULU MUSTAFA ÂLÎ’NİN ESERİNİN OSMANZÂDE AHMED TÂİB TARAFINDAN YENİDEN YORUMLANMASI Tarih ve Tarihçi osmanlı tarihçiliği gelibolulu mustafa âlî osman-zâde ahmed tâib mehâsinü’l-âdâb telhîs-i mehâsinü’l-edeb. |
| title | TELHÎS-İ MEHÂSİNÜ’L-EDEB: GELİBOLULU MUSTAFA ÂLÎ’NİN ESERİNİN OSMANZÂDE AHMED TÂİB TARAFINDAN YENİDEN YORUMLANMASI |
| title_full | TELHÎS-İ MEHÂSİNÜ’L-EDEB: GELİBOLULU MUSTAFA ÂLÎ’NİN ESERİNİN OSMANZÂDE AHMED TÂİB TARAFINDAN YENİDEN YORUMLANMASI |
| title_fullStr | TELHÎS-İ MEHÂSİNÜ’L-EDEB: GELİBOLULU MUSTAFA ÂLÎ’NİN ESERİNİN OSMANZÂDE AHMED TÂİB TARAFINDAN YENİDEN YORUMLANMASI |
| title_full_unstemmed | TELHÎS-İ MEHÂSİNÜ’L-EDEB: GELİBOLULU MUSTAFA ÂLÎ’NİN ESERİNİN OSMANZÂDE AHMED TÂİB TARAFINDAN YENİDEN YORUMLANMASI |
| title_short | TELHÎS-İ MEHÂSİNÜ’L-EDEB: GELİBOLULU MUSTAFA ÂLÎ’NİN ESERİNİN OSMANZÂDE AHMED TÂİB TARAFINDAN YENİDEN YORUMLANMASI |
| title_sort | telhis i mehasinu l edeb gelibolulu mustafa ali nin eserinin osmanzade ahmed taib tarafindan yeniden yorumlanmasi |
| topic | osmanlı tarihçiliği gelibolulu mustafa âlî osman-zâde ahmed tâib mehâsinü’l-âdâb telhîs-i mehâsinü’l-edeb. |
| url | https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/4219057 |
| work_keys_str_mv | AT suleymanlokmacı telhisimehasinuledebgelibolulumustafaalinineserininosmanzadeahmedtaibtarafindanyenidenyorumlanmasi |