شناسایی و اولویت‌بندی مناطق سیل‌گیر با استفاده از تحلیل سلسله مراتبی مبتنی بر GIS، مطالعه موردی: حوزه آبخیز کارون
مقدمه سیل، به‌عنوان یکی از مخرب‌ترین بلایای طبیعی است که باعث تلفات جانی، خسارت‌های زیرساختی و اقتصادی قابل توجه و نابسامانی‌های اجتماعی، در سراسر جهان می‌شود. با توجه به این‌که سیل پدیده‌ای پویا و چند بعدی است، داده‌های سامانه اطلاعات جغرافیایی (GIS) و سنجش از دور (RS) تا حدود زیادی برای کشف وسعت م...
Saved in:
| Main Authors: | , , |
|---|---|
| Format: | Article |
| Language: | fas |
| Published: |
Soil Conservation and Watershed Management Research Institute (SCWMRI)
2023-09-01
|
| Series: | Muhandisī va mudirīyyat-i ābkhīz |
| Subjects: | |
| Online Access: | https://jwem.areeo.ac.ir/article_127935_a2a57829e0819fee971d6c6686df3142.pdf |
| Tags: |
Add Tag
No Tags, Be the first to tag this record!
|
| _version_ | 1832539811817193472 |
|---|---|
| author | محمود حبیب نژاد روشن کاکا شاهدی سیدحسین روشان |
| author_facet | محمود حبیب نژاد روشن کاکا شاهدی سیدحسین روشان |
| author_sort | محمود حبیب نژاد روشن |
| collection | DOAJ |
| description | مقدمه
سیل، به‌عنوان یکی از مخرب‌ترین بلایای طبیعی است که باعث تلفات جانی، خسارت‌های زیرساختی و اقتصادی قابل توجه و نابسامانی‌های اجتماعی، در سراسر جهان می‌شود. با توجه به این‌که سیل پدیده‌ای پویا و چند بعدی است، داده‌های سامانه اطلاعات جغرافیایی (GIS) و سنجش از دور (RS) تا حدود زیادی برای کشف وسعت مناطق سیل‌زده کاربرد دارد و در تهیه نقشه حساسیت‌پذیری و خطر سیل نقش ویژه‌ای دارند. نقشه حساسیت به سیل، برای توصیف مناطق در خطر سیل و برنامه‌ریزی برای ایجاد طرح‌های کنترل سیل، ضروری است.
مواد و روش‌ها
در این پژوهش، شناسایی مناطق سیل‌گیر در حوضه کارون بر اساس فرایند تحلیل سلسله مراتبی (AHP) در محیط سامانه اطلاعات جغرافیایی و صحت‌سنجی آن با شاخص آبی NDWI، استخراج شده از تصاویر ماهواره لندست 8، مد نظر بوده است. به این منظور، ابتدا 15 پارامتر موثر در وقوع سیلاب از جمله مقدار و جهت شیب، طبقات ارتفاعی، انحنای زمین، بارندگی، فاصله از آبراهه، تراکم آبراهه، فاصله از گسل، تراکم گسل، فاصله از جاده، تراکم جاده، لیتولوژی، شماره منحنی (CN)، کاربری اراضی، شاخص رطوبت توپوگرافی (TWI) و شاخص قدرت جریان (SPI)، انتخاب شدند. وزن‌دهی این پارامترها، بر اساس روش فرایند AHP در محیط نرم‌افزار Expert Choice انجام شد. در نهایت، با استفاده از دستور تلفیق لایه‌ها، بر اساس وزن‌دهی روش AHP در GIS، نقشه نهایی پهنه‌بندی خطر سیلاب به‌دست آمد. برای صحت‌سنجی نقشه خطر سیلاب به‌دست آمده، از شاخص آبی NDWI بهره گرفته شد.
نتایج و بحث
نتایج مدل AHP نشان داد که موثر‌ترین عوامل در بروز خطر سیلاب در حوضه کارون به‌ترتیب بارندگی، مقدار شیب و طبقات ارتفاعی هستند که برای کاهش خسارات سیلاب و ارائه راهکارهای مدیریتی، این عوامل بایستی مورد توجه قرار گیرند. همچنین، نتایج بیانگر آن است که مناطق پایین‌دست حوضه دارای بیشترین خطر سیل‌گیری را دارند و بیش از نیمی از سطح حوضه (52.24 درصد)، دارای پتانسیل سیل‌خیزی متوسط است.
نتیجه‌گیری
تهیه نقشه مناطق مستعد سیل، یکی از سازنده‌ترین روش‌هایی است که امکان کاهش خسارت‌های خطر سیل را فراهم می‌کند و به برنامه‌ریزان، ذی‌نفعان و تصمیم‌گیران کمک می‌کند تا نظارت مناسبی بر مناطق سیل‌خیز داشته باشند و توسعه اقتصادی-اجتماعی مناسب و پایدار را تضمین کنند. |
| format | Article |
| id | doaj-art-3bb098ec7aa94ea2b82f19b143470cdb |
| institution | Kabale University |
| issn | 2251-9300 2322-536X |
| language | fas |
| publishDate | 2023-09-01 |
| publisher | Soil Conservation and Watershed Management Research Institute (SCWMRI) |
| record_format | Article |
| series | Muhandisī va mudirīyyat-i ābkhīz |
| spelling | doaj-art-3bb098ec7aa94ea2b82f19b143470cdb2025-02-05T08:25:08ZfasSoil Conservation and Watershed Management Research Institute (SCWMRI)Muhandisī va mudirīyyat-i ābkhīz2251-93002322-536X2023-09-0115336738510.22092/ijwmse.2022.356749.1929127935شناسایی و اولویت‌بندی مناطق سیل‌گیر با استفاده از تحلیل سلسله مراتبی مبتنی بر GIS، مطالعه موردی: حوزه آبخیز کارونمحمود حبیب نژاد روشن0کاکا شاهدی1سیدحسین روشان2استاد گروه مهندسی آبخیزداری، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری، ساری. ایران.استاد، گروه مهندسی آبخیزداری، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری، ساری. ایران.دانش‌‌آموخته دکتری، گروه علوم و مهندسی آبخیزداری، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری، ساری، ایرانمقدمه سیل، به‌عنوان یکی از مخرب‌ترین بلایای طبیعی است که باعث تلفات جانی، خسارت‌های زیرساختی و اقتصادی قابل توجه و نابسامانی‌های اجتماعی، در سراسر جهان می‌شود. با توجه به این‌که سیل پدیده‌ای پویا و چند بعدی است، داده‌های سامانه اطلاعات جغرافیایی (GIS) و سنجش از دور (RS) تا حدود زیادی برای کشف وسعت مناطق سیل‌زده کاربرد دارد و در تهیه نقشه حساسیت‌پذیری و خطر سیل نقش ویژه‌ای دارند. نقشه حساسیت به سیل، برای توصیف مناطق در خطر سیل و برنامه‌ریزی برای ایجاد طرح‌های کنترل سیل، ضروری است. مواد و روش‌ها در این پژوهش، شناسایی مناطق سیل‌گیر در حوضه کارون بر اساس فرایند تحلیل سلسله مراتبی (AHP) در محیط سامانه اطلاعات جغرافیایی و صحت‌سنجی آن با شاخص آبی NDWI، استخراج شده از تصاویر ماهواره لندست 8، مد نظر بوده است. به این منظور، ابتدا 15 پارامتر موثر در وقوع سیلاب از جمله مقدار و جهت شیب، طبقات ارتفاعی، انحنای زمین، بارندگی، فاصله از آبراهه، تراکم آبراهه، فاصله از گسل، تراکم گسل، فاصله از جاده، تراکم جاده، لیتولوژی، شماره منحنی (CN)، کاربری اراضی، شاخص رطوبت توپوگرافی (TWI) و شاخص قدرت جریان (SPI)، انتخاب شدند. وزن‌دهی این پارامترها، بر اساس روش فرایند AHP در محیط نرم‌افزار Expert Choice انجام شد. در نهایت، با استفاده از دستور تلفیق لایه‌ها، بر اساس وزن‌دهی روش AHP در GIS، نقشه نهایی پهنه‌بندی خطر سیلاب به‌دست آمد. برای صحت‌سنجی نقشه خطر سیلاب به‌دست آمده، از شاخص آبی NDWI بهره گرفته شد. نتایج و بحث نتایج مدل AHP نشان داد که موثر‌ترین عوامل در بروز خطر سیلاب در حوضه کارون به‌ترتیب بارندگی، مقدار شیب و طبقات ارتفاعی هستند که برای کاهش خسارات سیلاب و ارائه راهکارهای مدیریتی، این عوامل بایستی مورد توجه قرار گیرند. همچنین، نتایج بیانگر آن است که مناطق پایین‌دست حوضه دارای بیشترین خطر سیل‌گیری را دارند و بیش از نیمی از سطح حوضه (52.24 درصد)، دارای پتانسیل سیل‌خیزی متوسط است. نتیجه‌گیری تهیه نقشه مناطق مستعد سیل، یکی از سازنده‌ترین روش‌هایی است که امکان کاهش خسارت‌های خطر سیل را فراهم می‌کند و به برنامه‌ریزان، ذی‌نفعان و تصمیم‌گیران کمک می‌کند تا نظارت مناسبی بر مناطق سیل‌خیز داشته باشند و توسعه اقتصادی-اجتماعی مناسب و پایدار را تضمین کنند.https://jwem.areeo.ac.ir/article_127935_a2a57829e0819fee971d6c6686df3142.pdfپهنه‌بندیخسارات سیلشاخص ndwiکارونلندست 8 |
| spellingShingle | محمود حبیب نژاد روشن کاکا شاهدی سیدحسین روشان شناسایی و اولویت‌بندی مناطق سیل‌گیر با استفاده از تحلیل سلسله مراتبی مبتنی بر GIS، مطالعه موردی: حوزه آبخیز کارون Muhandisī va mudirīyyat-i ābkhīz پهنه‌بندی خسارات سیل شاخص ndwi کارون لندست 8 |
| title | شناسایی و اولویت‌بندی مناطق سیل‌گیر با استفاده از تحلیل سلسله مراتبی مبتنی بر GIS، مطالعه موردی: حوزه آبخیز کارون |
| title_full | شناسایی و اولویت‌بندی مناطق سیل‌گیر با استفاده از تحلیل سلسله مراتبی مبتنی بر GIS، مطالعه موردی: حوزه آبخیز کارون |
| title_fullStr | شناسایی و اولویت‌بندی مناطق سیل‌گیر با استفاده از تحلیل سلسله مراتبی مبتنی بر GIS، مطالعه موردی: حوزه آبخیز کارون |
| title_full_unstemmed | شناسایی و اولویت‌بندی مناطق سیل‌گیر با استفاده از تحلیل سلسله مراتبی مبتنی بر GIS، مطالعه موردی: حوزه آبخیز کارون |
| title_short | شناسایی و اولویت‌بندی مناطق سیل‌گیر با استفاده از تحلیل سلسله مراتبی مبتنی بر GIS، مطالعه موردی: حوزه آبخیز کارون |
| title_sort | شناسایی و اولویت‌بندی مناطق سیل‌گیر با استفاده از تحلیل سلسله مراتبی مبتنی بر gis، مطالعه موردی حوزه آبخیز کارون |
| topic | پهنه‌بندی خسارات سیل شاخص ndwi کارون لندست 8 |
| url | https://jwem.areeo.ac.ir/article_127935_a2a57829e0819fee971d6c6686df3142.pdf |
| work_keys_str_mv | AT mḥmwdḥbybnzẖạdrwsẖn sẖnạsạyywạwlwytbndymnạṭqsylgyrbạạstfạdhạztḥlylslslhmrạtbymbtnybrgismṭạlʿhmwrdyḥwzhậbkẖyzḵạrwn AT ḵạḵạsẖạhdy sẖnạsạyywạwlwytbndymnạṭqsylgyrbạạstfạdhạztḥlylslslhmrạtbymbtnybrgismṭạlʿhmwrdyḥwzhậbkẖyzḵạrwn AT sydḥsynrwsẖạn sẖnạsạyywạwlwytbndymnạṭqsylgyrbạạstfạdhạztḥlylslslhmrạtbymbtnybrgismṭạlʿhmwrdyḥwzhậbkẖyzḵạrwn |