Mevzûât Edebiyatında İman Anlayışı: Mukayeseli Bir İnceleme
Hicrî birinci asırda büyük günah işleyenin imanı hakkındaki tartışmalarla başlayan iman konusundaki ayrışmalar imanın tarifi, iman-amel ilişkisi, iman-İslam ilişkisi, imanın artması ve eksilmesi, imanın kemali ve imanda istisna gibi başlıklar altında çok sayıda mezhep ve ekolün katılımıyla asırlarca...
Saved in:
| Main Author: | |
|---|---|
| Format: | Article |
| Language: | Arabic |
| Published: |
Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi
2025-06-01
|
| Series: | Van İlahiyat Dergisi |
| Subjects: | |
| Online Access: | https://dergipark.org.tr/tr/pub/vanid/issue/92400/1614673 |
| Tags: |
Add Tag
No Tags, Be the first to tag this record!
|
| _version_ | 1850207602193989632 |
|---|---|
| author | Muhammet Ali Asar |
| author_facet | Muhammet Ali Asar |
| author_sort | Muhammet Ali Asar |
| collection | DOAJ |
| description | Hicrî birinci asırda büyük günah işleyenin imanı hakkındaki tartışmalarla başlayan iman konusundaki ayrışmalar imanın tarifi, iman-amel ilişkisi, iman-İslam ilişkisi, imanın artması ve eksilmesi, imanın kemali ve imanda istisna gibi başlıklar altında çok sayıda mezhep ve ekolün katılımıyla asırlarca devam etmiş, bu konulardaki farklı görüşler hadis edebiyatına da yoğun olarak yansımıştır. Özellikle hicrî 3. asırda Ehl-i hadîs tarafından tasnif edilen musannef hadis kaynaklarında iman konusu ve bu çerçevedeki meseleler genişçe ele alınmış, konu Buhârî, Müslim ve Tirmizî’nin el-Câmi‘ ve Nesâî’nin es-Sünen adlı eserlerinde müstakil bir bölüm olarak, İbn Mâce’nin es-Sünen’inde ise bâb başlığı şeklinde yer almıştır. Her mezhep, fırka ve ekolün kendi görüşünü terviç etmek, muhaliflerinin iddialarını da çürütmek için Hz. Peygamber’in dolayısıyla hadisin otoritesine ihtiyaç duyduğu açıktır. Bu doğrultuda bazı fırka ve ekollerin Hz. Peygamber adına yalan isnad etmekten ve onun adına hadis uydurmaktan çekinmedikleri de tarihi bir gerçekliktir. Muhaddisler ise hadis uydurma faaliyetleriyle çetin bir mücadeleye girişmiş Hz. Peygamber’e isnad edilen uydurma rivayetleri bu konuya tahsis ettikleri eserlerde cem etmeyi bu mücadelenin temel yöntemlerinden biri olarak kabul etmişlerdir. Muhaddislerin hicrî 5. asırdan itibaren mevzû rivayetleri cem ettikleri eserler mevzûât edebiyatını oluşturmuştur. Bu makalede mevzûât edebiyatındaki imana dair rivayetler irdelenerek iman anlayışı ortaya konmaktadır. Bu yapılırken ilgili literatürdeki rivayetlerin gerçekten uydurma olup olmadığı araştırılmamakta eserin müellifinin rivayeti uydurma kabul etmesi esas alınarak iman anlayışı ortaya çıkarılmaktadır. Böylece temel hadis kaynaklarındaki iman anlayışı ile mevzûât literatüründeki iman tasavvurunun mukayesesine olanak sağlanmakta, iman konusu özelinde itikâdî veya siyasî ihtilafların hadis uydurmadaki rolü gösterilmektedir. Çalışmanın neticesinde mevzûât edebiyatında yeknesak bir iman anlayışının bulunmadığı, her fırka ve mezhebin kendi iman tasavvurunu destekleyen rivayetleri uydurdukları için karmaşık bir iman fotoğrafının ortaya çıktığı görülmektedir. Temel hadis kaynaklarındaki iman konularına dair çok sayıda çalışma yapılmışken mevzûât edebiyatındaki iman anlayışına dair bir çalışmanın henüz yapılmamış olması makalenin değerini ortaya koymaktadır. |
| format | Article |
| id | doaj-art-3b3fdc23fbdc47ed9c71ec7c2552a6f1 |
| institution | OA Journals |
| issn | 2667-615X |
| language | Arabic |
| publishDate | 2025-06-01 |
| publisher | Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi |
| record_format | Article |
| series | Van İlahiyat Dergisi |
| spelling | doaj-art-3b3fdc23fbdc47ed9c71ec7c2552a6f12025-08-20T02:10:28ZaraVan Yüzüncü Yıl ÜniversitesiVan İlahiyat Dergisi2667-615X2025-06-011322739010.54893/vanid.1614673Mevzûât Edebiyatında İman Anlayışı: Mukayeseli Bir İncelemeMuhammet Ali Asar0https://orcid.org/0000-0002-3672-5885Ankara Hacı Bayram Veli University, Faculty of DivinityHicrî birinci asırda büyük günah işleyenin imanı hakkındaki tartışmalarla başlayan iman konusundaki ayrışmalar imanın tarifi, iman-amel ilişkisi, iman-İslam ilişkisi, imanın artması ve eksilmesi, imanın kemali ve imanda istisna gibi başlıklar altında çok sayıda mezhep ve ekolün katılımıyla asırlarca devam etmiş, bu konulardaki farklı görüşler hadis edebiyatına da yoğun olarak yansımıştır. Özellikle hicrî 3. asırda Ehl-i hadîs tarafından tasnif edilen musannef hadis kaynaklarında iman konusu ve bu çerçevedeki meseleler genişçe ele alınmış, konu Buhârî, Müslim ve Tirmizî’nin el-Câmi‘ ve Nesâî’nin es-Sünen adlı eserlerinde müstakil bir bölüm olarak, İbn Mâce’nin es-Sünen’inde ise bâb başlığı şeklinde yer almıştır. Her mezhep, fırka ve ekolün kendi görüşünü terviç etmek, muhaliflerinin iddialarını da çürütmek için Hz. Peygamber’in dolayısıyla hadisin otoritesine ihtiyaç duyduğu açıktır. Bu doğrultuda bazı fırka ve ekollerin Hz. Peygamber adına yalan isnad etmekten ve onun adına hadis uydurmaktan çekinmedikleri de tarihi bir gerçekliktir. Muhaddisler ise hadis uydurma faaliyetleriyle çetin bir mücadeleye girişmiş Hz. Peygamber’e isnad edilen uydurma rivayetleri bu konuya tahsis ettikleri eserlerde cem etmeyi bu mücadelenin temel yöntemlerinden biri olarak kabul etmişlerdir. Muhaddislerin hicrî 5. asırdan itibaren mevzû rivayetleri cem ettikleri eserler mevzûât edebiyatını oluşturmuştur. Bu makalede mevzûât edebiyatındaki imana dair rivayetler irdelenerek iman anlayışı ortaya konmaktadır. Bu yapılırken ilgili literatürdeki rivayetlerin gerçekten uydurma olup olmadığı araştırılmamakta eserin müellifinin rivayeti uydurma kabul etmesi esas alınarak iman anlayışı ortaya çıkarılmaktadır. Böylece temel hadis kaynaklarındaki iman anlayışı ile mevzûât literatüründeki iman tasavvurunun mukayesesine olanak sağlanmakta, iman konusu özelinde itikâdî veya siyasî ihtilafların hadis uydurmadaki rolü gösterilmektedir. Çalışmanın neticesinde mevzûât edebiyatında yeknesak bir iman anlayışının bulunmadığı, her fırka ve mezhebin kendi iman tasavvurunu destekleyen rivayetleri uydurdukları için karmaşık bir iman fotoğrafının ortaya çıktığı görülmektedir. Temel hadis kaynaklarındaki iman konularına dair çok sayıda çalışma yapılmışken mevzûât edebiyatındaki iman anlayışına dair bir çalışmanın henüz yapılmamış olması makalenin değerini ortaya koymaktadır.https://dergipark.org.tr/tr/pub/vanid/issue/92400/1614673hadismevzûât edebiyatıuydurma rivayeti̇man |
| spellingShingle | Muhammet Ali Asar Mevzûât Edebiyatında İman Anlayışı: Mukayeseli Bir İnceleme Van İlahiyat Dergisi hadis mevzûât edebiyatı uydurma rivayet i̇man |
| title | Mevzûât Edebiyatında İman Anlayışı: Mukayeseli Bir İnceleme |
| title_full | Mevzûât Edebiyatında İman Anlayışı: Mukayeseli Bir İnceleme |
| title_fullStr | Mevzûât Edebiyatında İman Anlayışı: Mukayeseli Bir İnceleme |
| title_full_unstemmed | Mevzûât Edebiyatında İman Anlayışı: Mukayeseli Bir İnceleme |
| title_short | Mevzûât Edebiyatında İman Anlayışı: Mukayeseli Bir İnceleme |
| title_sort | mevzuat edebiyatinda iman anlayisi mukayeseli bir inceleme |
| topic | hadis mevzûât edebiyatı uydurma rivayet i̇man |
| url | https://dergipark.org.tr/tr/pub/vanid/issue/92400/1614673 |
| work_keys_str_mv | AT muhammetaliasar mevzuatedebiyatındaimananlayısımukayeselibirinceleme |