ارزیابی بازده و ترکیبات تشکیل دهنده اسانس گیاه تازه و خشک اسطوخودوس فرانسوی (Lavandula angustifolia L.) در نوبت‌های مختلف برداشت
سابقه و هدف: اسطوخودوس فرانسوی (Lavandula angustifolia L.) گیاهی معطر و چندساله بوده که به خانواده نعناع (Lamiaceae) تعلق دارد. از این گیاه باارزش اقتصادی بالا، به‌دلیل اسانس ارزشمندی که داراست، در صنایع دارویی، غذایی و آرایشی- بهداشتی به‌وفور مورد استفاده قرار می‌گیرد. خشک کردن فرآیند پس از برداشتی...
Saved in:
| Main Authors: | , , |
|---|---|
| Format: | Article |
| Language: | fas |
| Published: |
Gorgan University of Agricultural Sciences and Natural Resources
2023-12-01
|
| Series: | Pizhūhish/hā-yi tulīd-i giyāhī |
| Subjects: | |
| Online Access: | https://jopp.gau.ac.ir/article_6778_6bacefc80f287196867414f0e8b48fa4.pdf |
| Tags: |
Add Tag
No Tags, Be the first to tag this record!
|
| _version_ | 1832586552657575936 |
|---|---|
| author | شیما مباشری علیرضا یاوری فرزین عبدالهی |
| author_facet | شیما مباشری علیرضا یاوری فرزین عبدالهی |
| author_sort | شیما مباشری |
| collection | DOAJ |
| description | سابقه و هدف: اسطوخودوس فرانسوی (Lavandula angustifolia L.) گیاهی معطر و چندساله بوده که به خانواده نعناع (Lamiaceae) تعلق دارد. از این گیاه باارزش اقتصادی بالا، به‌دلیل اسانس ارزشمندی که داراست، در صنایع دارویی، غذایی و آرایشی- بهداشتی به‌وفور مورد استفاده قرار می‌گیرد. خشک کردن فرآیند پس از برداشتی است که در کشت و کارهای با مقیاس صنعتی، به‌دلیل حجم بالایی از گیاه تازه تولیدی نیازمند فضای مکانی بزرگ و هزینه‌های بالا، چه به لحاظ سخت‌افزاری و چه به لحاظ نیروی انسانی می‌باشد تا پس از آن جهت استخراج اسانس به کارخانه انتقال یابد. در این صورت اگر بتوان مستقیماً اسانس را با کمیت و کیفیت مطلوب از گیاه تازه استخراج کرد، هزینه تولید از نظر اقتصادی به میزان قابل توجهی کاهش می یابد. این مطالعه، با هدف تاثیر نوبت‌های مختلف برداشت در طول فصل رشد از گیاه تازه و خشک اسطوخودوس فرانسوی بر کمیت و کیفیت اسانس در شرایط آب و هوایی شهرستان سعادت‌شهر استان فارس انجام شد. مواد و روش‌ها: در این پژوهش، آزمایشی به‌صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با ۳ تکرار اجرا گردید. عامل اول شامل سه نوبت برداشت (سه تاریخ 5/3/1399، 18/5/1399 و 30/7/1399 که مصادف با اوج گلدهی هر نوبت برداشت بود) و عامل دوم نوع ماده گیاهی (تازه و خشک) بود. خشک کردن در سایه و در دمای اتاق (24 درجه سانتیگراد) انجام شد. استخراج اسانس نمونه‌ها با دستگاه کلونجر به روش تقطیر با آب به مدت 3 ساعت صورت گرفت و پس از اندازه‌گیری مقدار اسانس (درصد وزنی به وزنی)، نوع و مقدار ترکیبات شیمیایی موجود در اسانس با استفاده از دستگاه‌های گاز کروماتوگرافی گازی (GC) و گاز کروماتوگرافی متصل به طیف‌سنج جرمی (GC-MS) تعیین گردید.یافته‌ها: نتایج حاصل از تجزیه واریانس نشان داد که اثر متقابل نوع ماده گیاهی و نوبت برداشت بر بازده اسانس گیاه اسطوخودوس فرانسوی معنی‌دار نبود؛ اما نتایج تجزیه واریانس ترکیب‌های عمده شناسایی شده در اسانس گیاه اسطوخودوس فرانسوی نشان داد که ویژگی نوبت برداشت بر ترکیبات لینالول، بورنئول و کامفور در سطح احتمال 1 درصد معنی‌دار شده و ویژگی نوع ماده گیاهی بر ترکیبات لینالول و لینالول استات در سطح احتمال 5 درصد و بر ترکیبات بورنئول و کامفور در سطح احتمال 1 درصد معنی‌دار بود. اثر متقابل نوبت برداشت و نوع ماده گیاهی بر دو ترکیب لینالول و 8،1- سینئول در سطح احتمال 1 درصد تاثیر معنی‌داری داشت. مقایسه میانگین نوع ماده گیاهی در نوبت‌های برداشت مختلف بر ترکیبات عمده شناسایی شده در اسانس اسطوخودوس فرانسوی نشان داد که درصد ترکیب لینالول در تیمار ماده گیاهی تازه و نوبت برداشت سوم با میانگین 63/21 درصد، بیشترین مقدار بوده و کمترین مقدار آن در تیمار ماده گیاهی خشک و نوبت برداشت سوم با میانگین 53/7 درصد مشاهده گردید. همچنین، بیشترین مقدار ترکیب 8،1- سینئول در تیمار ماده گیاهی تازه و در نوبت برداشت اول با میانگین 90/13 درصد و کمترین مقدار این ترکیب در تیمار ماده گیاهی تازه و نوبت برداشت دوم با میانگین 30/4 درصد حاصل شد. مقایسه میانگین اثر نوبت برداشت بر ترکیبات اسانس نشان داد که بیشترین مقدار دو ترکیب بورنئول و کامفور (به‌ترتیب 98/19 و 93/4 درصد) در نوبت برداشت دوم و ترکیب لینالول استات (26/12 درصد) در نوبت برداشت اول گزارش گردید. نتیجه گیری: نتایج نشان داد به‌دلیل اسانس بسیار ارزشمند گیاه اسطوخودوس فرانسوی و تقاضای روز افزون جهان برای اسانس، این گیاه در صنایع داروسازی، مواد غذایی و آرایشی- بهداشتی کاربرد دارد و با توجه به پژوهشی که بر بازده اسانس اسطوخودوس فرانسوی در نوبت-های مختلف برداشت صورت گرفته چین اول از عملکرد کمی و کیفی بالاتری برخوردار بود. |
| format | Article |
| id | doaj-art-10dc0ffe084742f0a4c0426f04275327 |
| institution | Kabale University |
| issn | 2322-2050 2322-2778 |
| language | fas |
| publishDate | 2023-12-01 |
| publisher | Gorgan University of Agricultural Sciences and Natural Resources |
| record_format | Article |
| series | Pizhūhish/hā-yi tulīd-i giyāhī |
| spelling | doaj-art-10dc0ffe084742f0a4c0426f042753272025-01-25T07:02:23ZfasGorgan University of Agricultural Sciences and Natural ResourcesPizhūhish/hā-yi tulīd-i giyāhī2322-20502322-27782023-12-0130415317010.22069/jopp.2023.21140.30566778ارزیابی بازده و ترکیبات تشکیل دهنده اسانس گیاه تازه و خشک اسطوخودوس فرانسوی (Lavandula angustifolia L.) در نوبت‌های مختلف برداشتشیما مباشری0علیرضا یاوری1فرزین عبدالهی2کارشناسی‌ارشد گروه علوم و مهندسی باغبانی، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه هرمزگان، بندرعباس، ایراننویسنده مسئول، استادیار گروه علوم و مهندسی باغبانی، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه هرمزگان، بندرعباس، ایران.استادیار گروه علوم و مهندسی باغبانی، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه هرمزگان، بندرعباس، ایران.سابقه و هدف: اسطوخودوس فرانسوی (Lavandula angustifolia L.) گیاهی معطر و چندساله بوده که به خانواده نعناع (Lamiaceae) تعلق دارد. از این گیاه باارزش اقتصادی بالا، به‌دلیل اسانس ارزشمندی که داراست، در صنایع دارویی، غذایی و آرایشی- بهداشتی به‌وفور مورد استفاده قرار می‌گیرد. خشک کردن فرآیند پس از برداشتی است که در کشت و کارهای با مقیاس صنعتی، به‌دلیل حجم بالایی از گیاه تازه تولیدی نیازمند فضای مکانی بزرگ و هزینه‌های بالا، چه به لحاظ سخت‌افزاری و چه به لحاظ نیروی انسانی می‌باشد تا پس از آن جهت استخراج اسانس به کارخانه انتقال یابد. در این صورت اگر بتوان مستقیماً اسانس را با کمیت و کیفیت مطلوب از گیاه تازه استخراج کرد، هزینه تولید از نظر اقتصادی به میزان قابل توجهی کاهش می یابد. این مطالعه، با هدف تاثیر نوبت‌های مختلف برداشت در طول فصل رشد از گیاه تازه و خشک اسطوخودوس فرانسوی بر کمیت و کیفیت اسانس در شرایط آب و هوایی شهرستان سعادت‌شهر استان فارس انجام شد. مواد و روش‌ها: در این پژوهش، آزمایشی به‌صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با ۳ تکرار اجرا گردید. عامل اول شامل سه نوبت برداشت (سه تاریخ 5/3/1399، 18/5/1399 و 30/7/1399 که مصادف با اوج گلدهی هر نوبت برداشت بود) و عامل دوم نوع ماده گیاهی (تازه و خشک) بود. خشک کردن در سایه و در دمای اتاق (24 درجه سانتیگراد) انجام شد. استخراج اسانس نمونه‌ها با دستگاه کلونجر به روش تقطیر با آب به مدت 3 ساعت صورت گرفت و پس از اندازه‌گیری مقدار اسانس (درصد وزنی به وزنی)، نوع و مقدار ترکیبات شیمیایی موجود در اسانس با استفاده از دستگاه‌های گاز کروماتوگرافی گازی (GC) و گاز کروماتوگرافی متصل به طیف‌سنج جرمی (GC-MS) تعیین گردید.یافته‌ها: نتایج حاصل از تجزیه واریانس نشان داد که اثر متقابل نوع ماده گیاهی و نوبت برداشت بر بازده اسانس گیاه اسطوخودوس فرانسوی معنی‌دار نبود؛ اما نتایج تجزیه واریانس ترکیب‌های عمده شناسایی شده در اسانس گیاه اسطوخودوس فرانسوی نشان داد که ویژگی نوبت برداشت بر ترکیبات لینالول، بورنئول و کامفور در سطح احتمال 1 درصد معنی‌دار شده و ویژگی نوع ماده گیاهی بر ترکیبات لینالول و لینالول استات در سطح احتمال 5 درصد و بر ترکیبات بورنئول و کامفور در سطح احتمال 1 درصد معنی‌دار بود. اثر متقابل نوبت برداشت و نوع ماده گیاهی بر دو ترکیب لینالول و 8،1- سینئول در سطح احتمال 1 درصد تاثیر معنی‌داری داشت. مقایسه میانگین نوع ماده گیاهی در نوبت‌های برداشت مختلف بر ترکیبات عمده شناسایی شده در اسانس اسطوخودوس فرانسوی نشان داد که درصد ترکیب لینالول در تیمار ماده گیاهی تازه و نوبت برداشت سوم با میانگین 63/21 درصد، بیشترین مقدار بوده و کمترین مقدار آن در تیمار ماده گیاهی خشک و نوبت برداشت سوم با میانگین 53/7 درصد مشاهده گردید. همچنین، بیشترین مقدار ترکیب 8،1- سینئول در تیمار ماده گیاهی تازه و در نوبت برداشت اول با میانگین 90/13 درصد و کمترین مقدار این ترکیب در تیمار ماده گیاهی تازه و نوبت برداشت دوم با میانگین 30/4 درصد حاصل شد. مقایسه میانگین اثر نوبت برداشت بر ترکیبات اسانس نشان داد که بیشترین مقدار دو ترکیب بورنئول و کامفور (به‌ترتیب 98/19 و 93/4 درصد) در نوبت برداشت دوم و ترکیب لینالول استات (26/12 درصد) در نوبت برداشت اول گزارش گردید. نتیجه گیری: نتایج نشان داد به‌دلیل اسانس بسیار ارزشمند گیاه اسطوخودوس فرانسوی و تقاضای روز افزون جهان برای اسانس، این گیاه در صنایع داروسازی، مواد غذایی و آرایشی- بهداشتی کاربرد دارد و با توجه به پژوهشی که بر بازده اسانس اسطوخودوس فرانسوی در نوبت-های مختلف برداشت صورت گرفته چین اول از عملکرد کمی و کیفی بالاتری برخوردار بود.https://jopp.gau.ac.ir/article_6778_6bacefc80f287196867414f0e8b48fa4.pdfاسانسانبارمانیماده گیاهیخشک کردنلینالول |
| spellingShingle | شیما مباشری علیرضا یاوری فرزین عبدالهی ارزیابی بازده و ترکیبات تشکیل دهنده اسانس گیاه تازه و خشک اسطوخودوس فرانسوی (Lavandula angustifolia L.) در نوبت‌های مختلف برداشت Pizhūhish/hā-yi tulīd-i giyāhī اسانس انبارمانی ماده گیاهی خشک کردن لینالول |
| title | ارزیابی بازده و ترکیبات تشکیل دهنده اسانس گیاه تازه و خشک اسطوخودوس فرانسوی (Lavandula angustifolia L.) در نوبت‌های مختلف برداشت |
| title_full | ارزیابی بازده و ترکیبات تشکیل دهنده اسانس گیاه تازه و خشک اسطوخودوس فرانسوی (Lavandula angustifolia L.) در نوبت‌های مختلف برداشت |
| title_fullStr | ارزیابی بازده و ترکیبات تشکیل دهنده اسانس گیاه تازه و خشک اسطوخودوس فرانسوی (Lavandula angustifolia L.) در نوبت‌های مختلف برداشت |
| title_full_unstemmed | ارزیابی بازده و ترکیبات تشکیل دهنده اسانس گیاه تازه و خشک اسطوخودوس فرانسوی (Lavandula angustifolia L.) در نوبت‌های مختلف برداشت |
| title_short | ارزیابی بازده و ترکیبات تشکیل دهنده اسانس گیاه تازه و خشک اسطوخودوس فرانسوی (Lavandula angustifolia L.) در نوبت‌های مختلف برداشت |
| title_sort | ارزیابی بازده و ترکیبات تشکیل دهنده اسانس گیاه تازه و خشک اسطوخودوس فرانسوی lavandula angustifolia l در نوبت‌های مختلف برداشت |
| topic | اسانس انبارمانی ماده گیاهی خشک کردن لینالول |
| url | https://jopp.gau.ac.ir/article_6778_6bacefc80f287196867414f0e8b48fa4.pdf |
| work_keys_str_mv | AT sẖymạmbạsẖry ạrzyạbybạzdhwtrḵybạttsẖḵyldhndhạsạnsgyạhtạzhwkẖsẖḵạsṭwkẖwdwsfrạnswylavandulaangustifolialdrnwbthạymkẖtlfbrdạsẖt AT ʿlyrḍạyạwry ạrzyạbybạzdhwtrḵybạttsẖḵyldhndhạsạnsgyạhtạzhwkẖsẖḵạsṭwkẖwdwsfrạnswylavandulaangustifolialdrnwbthạymkẖtlfbrdạsẖt AT frzynʿbdạlhy ạrzyạbybạzdhwtrḵybạttsẖḵyldhndhạsạnsgyạhtạzhwkẖsẖḵạsṭwkẖwdwsfrạnswylavandulaangustifolialdrnwbthạymkẖtlfbrdạsẖt |