آشکارسازی شرایط همدید مؤثر بر خشکسالی و ترسالی‌های شدید و فراگیر در نیمه شرقی ایران
خشکسالی یکی از مخاطرات طبیعی است که در بیشتر نقاط جهان اتفاق می‌افتد، ولی نمود آن در مناطق خشک و نیمه‌خشک بیشتر است. هدف از این پژوهش شناسایی خشکسالی- ترسالی‌های شدید و فراگیر در نیمه شرقی ایران و ارتباط آن با وضعیت همدید وردسپهر است. بدین منظور با استفاده از داده‌های ماهانه و سالانه بارش طی دوره...
Saved in:
| Main Authors: | , , |
|---|---|
| Format: | Article |
| Language: | English |
| Published: |
Ferdowsi University of Mashhad
2018-09-01
|
| Series: | جغرافیا و مخاطرات محیطی |
| Subjects: | |
| Online Access: | https://geoeh.um.ac.ir/article_32704_0ecf0331d772ddbc38716acbddf32771.pdf |
| Tags: |
Add Tag
No Tags, Be the first to tag this record!
|
| _version_ | 1832591417628688384 |
|---|---|
| author | زهرا حجازی زاده فرشاد پژوه فرزانه جعفری |
| author_facet | زهرا حجازی زاده فرشاد پژوه فرزانه جعفری |
| author_sort | زهرا حجازی زاده |
| collection | DOAJ |
| description | خشکسالی یکی از مخاطرات طبیعی است که در بیشتر نقاط جهان اتفاق می‌افتد، ولی نمود آن در مناطق خشک و نیمه‌خشک بیشتر است. هدف از این پژوهش شناسایی خشکسالی- ترسالی‌های شدید و فراگیر در نیمه شرقی ایران و ارتباط آن با وضعیت همدید وردسپهر است. بدین منظور با استفاده از داده‌های ماهانه و سالانه بارش طی دوره (2014- 1985) خشکسالی و ترسالی‌های شدید و فراگیر نیمه شرقی ایران با شاخص ناهنجاری بارندگی سالانه (RAI) تعیین گردید. سپس جهت آشکارسازی ارتباط خشکسالی و ترسالی‌های رخداده با شرایط همدید، داده‌های سطوح فوقانی وردسپهر از مرکز ملی اقیانوس و جوشناسی ایالات‌متحده آمریکا استخراج شدند. بررسی تغییرات سری زمانی شاخص ناهنجاری بارندگی سالانه (RAI) در منطقه پژوهش نشان داد که دوره آماری موردبررسی می‌تواند به دو دوره تقسیم شود: یک دوره مرطوب (1985 تا 1999) و یک دوره خشک (2000 تا 2014). بررسی نقشه‌های فشار تراز دریا و ارتفاع ژئوپتانسیل در ترازهای 700 و 500 هکتوپاسکال در فصل زمستان سال‌های خشک منتخب نشان داد که اندرکنش بین سامانه پرفشار سیبری در سطح زمین و پرارتفاع جنب‌حاره‌ای عربستان در سطوح میانی وردسپهر بر روی منطقه پژوهش نقش بسزایی در انحراف بادهای غربی به سمت عرض‌های بالاتر و ایجاد شرایطی پایدار و خشک دارد. در مقابل در ماه‌های مرطوب سال‌های منتخب ترسالی، با شرق سو شدن پرارتفاع از شبه‌جزیره عربستان به سمت دریای عرب، اجازه نفوذ سامانه‌های کم‌فشار سودانی و مدیترانه‌ای در سطح زمین و ناوه عمیق مناطق شمالی اروپا و کشور روسیه با راستایی شمال به جنوب در سطوح میانی وردسپهر را به سمت منطقه شرق و جنوب شرق کشور پیدا می‌کنند. سمت جریان باد در سطوح نزدیک به زمین در طی سال‌های خشک به دلیل نفوذ سامانه پرفشار سیبری شمالی بوده و با قرارگیری جریان واچرخندی بر روی شبه‌جزیره عربستان مانع از ایفای نقش دریاهای جنوبی و غربی در فرارفت رطوبت می‌شود. اما در سال‌های مرطوب منتخب با عقب‌نشینی پرفشار قدرتمند سیبری و نفوذ سامانه‌های کم‌فشار و ناوه عرض‌های بالا، سمت باد در سطح زمین و میانی وردسپهر جنوبی و غربی شده و دریاهای مجاور ایران به‌ویژه جنوبی همچون دریای عرب و سرخ نقش تأمین رطوبت را در زمان رخداد ناپایداری و ترسالی‌های فراگیر منطقه پژوهش بر عهده‌دارند. |
| format | Article |
| id | doaj-art-0188f6360b7641078371b331e0415a4f |
| institution | Kabale University |
| issn | 2322-1682 2383-3076 |
| language | English |
| publishDate | 2018-09-01 |
| publisher | Ferdowsi University of Mashhad |
| record_format | Article |
| series | جغرافیا و مخاطرات محیطی |
| spelling | doaj-art-0188f6360b7641078371b331e0415a4f2025-01-22T12:09:38ZengFerdowsi University of Mashhadجغرافیا و مخاطرات محیطی2322-16822383-30762018-09-017313516010.22067/geo.v0i0.6835332704آشکارسازی شرایط همدید مؤثر بر خشکسالی و ترسالی‌های شدید و فراگیر در نیمه شرقی ایرانزهرا حجازی زاده0فرشاد پژوه1فرزانه جعفری2خوارزمی تهرانخوارزمی تهرانشهید بهشتی تهرانخشک‌سالی یکی از مخاطرات طبیعی است که در بیشتر نقاط جهان اتفاق می‌افتد، ولی نمود آن در مناطق خشک و نیمه‌خشک بیشتر است. هدف از این پژوهش شناسایی خشکسالی- ترسالی‌های شدید و فراگیر در نیمه شرقی ایران و ارتباط آن با وضعیت همدید وردسپهر است. بدین منظور با استفاده از داده‌های ماهانه و سالانه بارش طی دوره (2014- 1985) خشکسالی و ترسالی‌های شدید و فراگیر نیمه شرقی ایران با شاخص ناهنجاری بارندگی سالانه (RAI) تعیین گردید. سپس جهت آشکارسازی ارتباط خشکسالی و ترسالی‌های رخداده با شرایط همدید، داده‌های سطوح فوقانی وردسپهر از مرکز ملی اقیانوس و جوشناسی ایالات‌متحده آمریکا استخراج شدند. بررسی تغییرات سری زمانی شاخص ناهنجاری بارندگی سالانه (RAI) در منطقه پژوهش نشان داد که دوره آماری موردبررسی می‌تواند به دو دوره تقسیم شود: یک دوره مرطوب (1985 تا 1999) و یک دوره خشک (2000 تا 2014). بررسی نقشه‌های فشار تراز دریا و ارتفاع ژئوپتانسیل در ترازهای 700 و 500 هکتوپاسکال در فصل زمستان سال‌های خشک منتخب نشان داد که اندرکنش بین سامانه پرفشار سیبری در سطح زمین و پرارتفاع جنب‌حاره‌ای عربستان در سطوح میانی وردسپهر بر روی منطقه پژوهش نقش بسزایی در انحراف بادهای غربی به سمت عرض‌های بالاتر و ایجاد شرایطی پایدار و خشک دارد. در مقابل در ماه‌های مرطوب سال‌های منتخب ترسالی، با شرق سو شدن پرارتفاع از شبه‌جزیره عربستان به سمت دریای عرب، اجازه نفوذ سامانه‌های کم‌فشار سودانی و مدیترانه‌ای در سطح زمین و ناوه عمیق مناطق شمالی اروپا و کشور روسیه با راستایی شمال به جنوب در سطوح میانی وردسپهر را به سمت منطقه شرق و جنوب شرق کشور پیدا می‌کنند. سمت جریان باد در سطوح نزدیک به زمین در طی سال‌های خشک به دلیل نفوذ سامانه پرفشار سیبری شمالی بوده و با قرارگیری جریان واچرخندی بر روی شبه‌جزیره عربستان مانع از ایفای نقش دریاهای جنوبی و غربی در فرارفت رطوبت می‌شود. اما در سال‌های مرطوب منتخب با عقب‌نشینی پرفشار قدرتمند سیبری و نفوذ سامانه‌های کم‌فشار و ناوه عرض‌های بالا، سمت باد در سطح زمین و میانی وردسپهر جنوبی و غربی شده و دریاهای مجاور ایران به‌ویژه جنوبی همچون دریای عرب و سرخ نقش تأمین رطوبت را در زمان رخداد ناپایداری و ترسالی‌های فراگیر منطقه پژوهش بر عهده‌دارند.https://geoeh.um.ac.ir/article_32704_0ecf0331d772ddbc38716acbddf32771.pdfشاخص ناهنجاری بارندگیخشکسالی و ترسالیشدید و فراگیرپرفشار سیبریپرارتفاع عربستاننیمه شرقی ایران |
| spellingShingle | زهرا حجازی زاده فرشاد پژوه فرزانه جعفری آشکارسازی شرایط همدید مؤثر بر خشکسالی و ترسالی‌های شدید و فراگیر در نیمه شرقی ایران جغرافیا و مخاطرات محیطی شاخص ناهنجاری بارندگی خشکسالی و ترسالی شدید و فراگیر پرفشار سیبری پرارتفاع عربستان نیمه شرقی ایران |
| title | آشکارسازی شرایط همدید مؤثر بر خشکسالی و ترسالی‌های شدید و فراگیر در نیمه شرقی ایران |
| title_full | آشکارسازی شرایط همدید مؤثر بر خشکسالی و ترسالی‌های شدید و فراگیر در نیمه شرقی ایران |
| title_fullStr | آشکارسازی شرایط همدید مؤثر بر خشکسالی و ترسالی‌های شدید و فراگیر در نیمه شرقی ایران |
| title_full_unstemmed | آشکارسازی شرایط همدید مؤثر بر خشکسالی و ترسالی‌های شدید و فراگیر در نیمه شرقی ایران |
| title_short | آشکارسازی شرایط همدید مؤثر بر خشکسالی و ترسالی‌های شدید و فراگیر در نیمه شرقی ایران |
| title_sort | آشکارسازی شرایط همدید مؤثر بر خشکسالی و ترسالی‌های شدید و فراگیر در نیمه شرقی ایران |
| topic | شاخص ناهنجاری بارندگی خشکسالی و ترسالی شدید و فراگیر پرفشار سیبری پرارتفاع عربستان نیمه شرقی ایران |
| url | https://geoeh.um.ac.ir/article_32704_0ecf0331d772ddbc38716acbddf32771.pdf |
| work_keys_str_mv | AT zhrạḥjạzyzạdh ậsẖḵạrsạzysẖrạyṭhmdydmwtẖrbrkẖsẖḵsạlywtrsạlyhạysẖdydwfrạgyrdrnymhsẖrqyạyrạn AT frsẖạdpzẖwh ậsẖḵạrsạzysẖrạyṭhmdydmwtẖrbrkẖsẖḵsạlywtrsạlyhạysẖdydwfrạgyrdrnymhsẖrqyạyrạn AT frzạnhjʿfry ậsẖḵạrsạzysẖrạyṭhmdydmwtẖrbrkẖsẖḵsạlywtrsạlyhạysẖdydwfrạgyrdrnymhsẖrqyạyrạn |